Er is veel energiedomheid
Fryslân moet in 2020 beschikken over 530 megawatt (MW) aan opgesteld windvermogen. Dat betekent zo'n 150 windturbines van 3 of 5 MW, de meeste tot honderd tot 150 meter hoog. In het open Friese landschap is dat geen feest. Groene organisaties zoals it Fryske Gea, de Milieufederatie, de Waddenvereniging en Staatsbosbeheer hebben het er moeilijk mee, want windenergie is toch duurzaam, en daar moeten ze dus vóór zijn. Met desnoods als zoenoffer de horizonvervuiling. Iedereen tuint erin. Ondertussen beginnen de actiegroepen zich te roeren. Bij de Statenverkiezingen wordt dit een breekpunt. Want wie tegen is, is dus tegen duurzaam?
Omdat alle partijen vóór duurzaamheid en vóór Fryslân zijn wordt de kiezers dus gevraagd om voor een paradox te stemmen. De Babylonische spraakverwarring is er kinderspel bij.
Het gaat ook niet om alleen maar die verstoorde horizon. Het open polderlandschap is vooral de Friese identiteit, tot voor vijftig jaar vrijwel ongerept, alsof de wereld had stilgestaan, met overal nog boerderijen die alleen over water bereikbaar waren, verstilde stadjes en schitterende vergezichten. Toen de eerste hoogbouw in Sneek verscheen werd daardoor het Sneekermeer een stuk kleiner, een soort eendenvijver van de stad. De ruimte was weg. Plemp je dit landschap vol met windbusiness, dan tast je de integriteit aan van het Friese domein, de ziel zelf.
Als één der oer-bedenkers van de moderne windenergie (tussen 1970 en 1980) breng ik het volgende in herinnering. Windenergie is duizenden jaren oud. In de moderne polder stonden de veelbladige, zogenoemde Amerikaanse windmolens die een mechanische pomp aandreven, soms ook via een generator. De monumentale molen De Traanroeier op Texel behuisde achter de oude wieken eveneens een generator.
De nieuwste versies projecteerden wij destijds op hoogte en omvang van hoogspanningsmasten.
Op eilanden in zee, langs de kust en aan de havenranden. Langs de Waddenzee of in het kwetsbare polderland was nooit de bedoeling. Voor Fryslân ligt één locatie voor de hand: in het IJsselmeer, op zo'n tien tot vijftien kilometer uit de kust vanaf Makkum en Workum. Maak er een eiland van, combineer dat met natuurontwikkeling, eventueel zelfs de visrivier, dan valt een en ander nog te verdragen. Je kunt er 200 MW kwijt.
Windenergie achtten wij destijds echter geen zelfstandige oplossing. Zonder de zeer grote bron van de energiebesparing, nog altijd slecht ontwikkeld, en zonder doelstellingen om een eind te maken aan grondstoffenverspilling, en gebrek aan efficiency in de hele economie, is het nogal absurd om alleen de aanvoer van nieuwe energie te willen regelen. Iedere productketen bevat talloze stukjes domheid. Verspilling. Er zijn geen energietekorten. Er is geen energiecrisis. Maar er is wel veel energiedomheid. Zo'n 80 procent van de klimaat (CO2) crisis is te wijten aan grondstoffenverspilling.
En warmtekrachtkoppeling (WKK) staat in Nederland ongebruikt stil, voor 3000 MW in totaal.
De oorzaak: onjuiste kosten-baten verhoudingen. Door marktideologen gedreven scheve prijsvorming in de energiewereld wordt spotgoedkope steenkool op de energiemarkt gedumpt, wordt de fossiele energiesector voor vijfhonderd miljard per jaar gesubsidieerd, en worden hoogst urgente maatregelen zoals CO2 opslag op slot gezet.
Wind- en zonne-energie zullen een belangrijke en zelfs dominante rol gaan vervullen. Maar als de onderliggende systeemfouten niet worden aangepakt dan is iedere extra windmolen bovenop de Friese meren een teken van bestuurlijk onvermogen.
De krachten die het klimaat veranderen, de verspilling ongemoeid laten en de financiële crisis niet oplossen zijn steeds terug te voeren op een economisch systeem dat op ramkoers ligt met de kwetsbare wereld van natuur, landschap en de planeet zelf.
Het artikel Er is veel engergiedomheid is gepubliceerd op de website van het Friesch Dagblad.
Wouter van Dieren is directeur van het Instituut voor Milieu- en Systeemanalyse (IMSA), een onafhankelijk adviesbureau en denktank op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Ook is hij lid van onder meer de Club van Rome.
Bekijk ook het overzicht van alle sinds mei 2011 verschenen opinieartikelen.