Nieuwe kansen voor landbouwers om met verzilting te leren leven

Klimaatverandering is in Nederland geen vreemd woord, net zo min als zeespiegelstijging als gevolg daarvan. In ons laaggelegen land zijn we ons wel bewust van deze dreigementen. Het betekent ook extra uitdagingen voor de landbouw.

Het gaat namelijk niet alleen om hoog water. Het gaat ook om specifieke verschijnselen zoals verzilting van landbouwgrond, die ontstaat door bodemdaling en lekkages onder de dijken door. Hoe meer droge zomers, hoe meer zout grondwater naar de oppervlakte dringt en hoe zouter de akkers en de sloten worden. Een probleem dat zowel in Noord-Nederland als ook aan de Waddenkust van Noord-Duitsland en Denemarken bekend is.

Via het Interreg-Noordzeeprogramma is in 2017 een samenwerkingsverband opgericht van alle zeven Noordzeelanden om onderzoek te doen naar de verzilting van landbouwgrond. Initiatiefnemer was Pier Vellinga van de Waddenacademie. Na vijf jaar transnationale coöperatie zijn er aanzienlijke resultaten behaald wat betreft het omgaan met verzilte grond, het identificeren van zouttolerante gewassen, mogelijkheden om nieuwe producten in de markt te zetten en het genereren van nieuwe businessmodellen voor landbouwers en voedselproducenten.

De resultaten van vijf jaar onderzoek en samenwerking zijn gepresenteerd tijdens de slotconferentie van het project SalFar (Saline Farming = Zilte Teelt) op 5 en 6 april in het Grand Theatre te Groningen waar 150 belangstellenden uit 24 landen bij elkaar kwamen.

Kort samengevat kunnen we stellen dat verzilte grond niet per se een gevaar is, we kunnen ermee leren leven. Tweede conclusie is dat juiste varianten van gewassen prima gedijen op zoute akkers. Kennis en nieuwe technieken zijn belangrijk en bijpassende bemesting, bijvoorbeeld met zeewier, kunnen opbrengstverhogend werken. Laatste belangrijke conclusie is dat een goed bodemmanagement cruciaal is.

26 proefvelden

Het project SalFar, met als penvoerder de provincie Groningen, beheert 26 proefvelden in de gehele Noordzeeregio, organiseert zogeheten farmerscafés, vraaguren en workshops voor boeren in de Noordzeeregio’s en excursies naar proefvelden. Er zijn trainingsmodules ontwikkeld, bijvoorbeeld hoe het zoutgehalte van de bodem of het slootwater gemeten kan worden, welke gewassen het meest geschikt zijn om te verbouwen op zilte grond en hoe je een marketingstrategie kunt ontwikkelen voor nieuwe producten.

In de provincie Groningen is als proefveld het Dubbele Dijk-project bij Bierum aangewezen, waar onder andere de zouttolerantie van bepaalde aardappelrassen en peulvruchten getest wordt. Zo worden er in samenwerking met hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden oud-Groningse bonensoorten ingezaaid die traditioneel zouttoleranter zijn dan de moderne soorten.

Een ander proefveld in onze regio ligt bij de Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw, SPNA, in Kollumerwaard, waar onderzoek wordt gedaan naar wintertarwe, uien, aardappelen en suikerbieten. Ook kunnen boeren hier advies krijgen met betrekking tot zilte teelt.

In totaal hebben de deelnemende partners veel meer proeven gedaan dan gepland. Zo zijn er geen tien proefvelden, zoals oorspronkelijk gepland, maar 26 proefvelden. Ook zijn meer zogenoemde halofyten (zoutminnende planten die onder andere te vinden zijn in de Waddenzee) meegenomen in het onderzoek als ook de zouttolerantie van verschillende soorten gras voor de veehouders.

Kansen

In 2030 zal naar verwachting 125.000 hectare van de Nederlandse grond verzilt zijn. Wereldwijd is het probleem nu al veel groter, zo spreken we over zeventien miljoen hectare verzilte grond in Afrika. Nederlandse landbouwers kunnen zich voorbereiden door meer kennis te vergaren en gebruik te maken van klimaatadaptieve landbouwtechnieken. Deze kennis kunnen we delen met andere landen en we kunnen producten zoals zouttolerante pootaardappelen of graansoorten en andere gewassen exporteren om een bijdrage te leveren aan de voedselveiligheid wereldwijd. In zijn welkomstspeech bij de presentatie van de resultaten heeft minister Henk Staghouwer een pleidooi gehouden voor verdere samenwerking op dit gebied.

Aanrader voor de echte pioniers inzake zilte landbouw: ‘Inspiratie voor Zilte Landbouw’. Online in meerdere talen te vinden op: https://northsearegion.eu/salfar/news/ of als printversie te bestellen bij d.van.noordenburg@provinciegroningen.nl

Dit artikel verscheen op 30 april 2022 in het Friesch Dagblad.

Bekijk ook het overzicht van alle sinds mei 2011 verschenen opinieartikelen.