In het voorjaar van 2020 presenteert het NIVON in Groningen vier lezingen waarbij de Wadden centraal staan. Achtereenvolgens komen de geologie, economie, cultuurhistorie en klimaatverandering van dit Werelderfgoed aan bod. Sprekers van de Waddenacademie verzorgen de lezingenreeks, die door NIVON en de Waddenacademie wordt aangeboden.

Vanwege de maatregelen omtrent corona vonden de lezingen van Meindert Schroor en Pier Vellinga plaats in april en mei 2022.

Hieronder vindt u een korte terugblik op de lezingen.

In vijf onderdelen wist Pier Vellinga  het publiek te loodsen  door het onderwerp klimaatverandering  en zeespiegelstijging met speciale aandacht voor het Waddengebied.  Hij deed dat als oud-portefeuillehouder Klimaat en Water bij de Waddenacademie. Het publiek bestond uit  Nivon natuurvrienden en andere geïnteresseerden op een mei-avond in het Groningse Der Aa-Theater.

Als eerste ging Vellinga in op het veranderende klimaat en wat wij daar nu al van merken. Vervolgens kwam de menselijke invloed op klimaatverandering aan de orde. En wat kunnen we verwachten voor de toekomst aan regen, droogte en de kans op overstroming?  Hij vertelde dat de opwarming ertoe leidt dat Nederland in de komende 30 tot 70 jaar een Frans klimaat zal krijgen. De neerslag zal minder zijn in de zomer en méér in de winter. Er komen langduriger perioden van hitte, droogte, kou of veel neerslag in Nederland.

Om wereldwijd een maximale temperatuurstijging van 1,5 graad Celsius  te bereiken zal in 2050 energie zonder steenkool, olie en gas opgewekt moeten worden en landbouw en voedselproductie plaats moeten vinden zonder uitstoot van broeikasgassen. Voor energie is er een tamelijk duidelijk perspectief met de opwekking van zon- en windenergie en waterstof. Voor een transitie van dierlijk naar plantaardig eiwit waar minder CO2 uitstoot vrijkomt is het perspectief wat minder helder.
Als laatste ging Vellinga in op de vraag: wat betekent klimaatverandering voor Nederland en dan met name het Waddengebied? Belangrijkste aandachtspunten in het Waddengebied zijn kustverdediging en waterbeheer, duurzame energie, en landbouw en voedsel. De kansen voor het Waddengebied liggen vooral op het gebied van:

- economisch inspelen op duurzame energie met nadruk op wind en zon en batterijen,  klimaat neutrale woningen en gebouwen, vervoer en watervervoer;
- economisch inspelen op meer plantaardige eiwitten in de landbouw en de voedselbereiding;             
-economisch inspelen op slim waterbeheer, landbouw en veeteelt op zoetwaterlenzen en tegelijkertijd ook inspelen op zoute landbouw en nieuwe gewassen;    
- economisch inspelen op een warmer klimaat voor eigen mensen en toeristen.

Het applaus was enthousiast en men sprak vol lof in de wandelgangen over de presentatie.

Bekijk hier de pdf van de presentatie van Pier Vellinga.

Na een korte introductie over de Waddenacademie presenteerde Meindert Schroor Waddenzee-Waddenland: een gebied waar rond de Waddenzee waar al meer dan drieduizend jaar grote aantallen mensen wonen en werken. De kleikust met zijn venige achterland in Nederland en Duitsland werd op verschillende manieren in beeld gebracht. Hij ging in op de breuk in de geschiedenis van die kuststreken van een dichtbevolkte welvarende kleistreken naar de situatie van een dunbevolkte streek met aanmerkelijk minder welvaart. Bijvoorbeeld door kenmerkende antiek voorwerpen te tonen die nog altijd goed gaan op veilingen. Daarnaast ging Schroor in op de slinkende bevolkingsaantallen sinds de agrarische crisis rond 1880. Het graan uit de Verenigde Staten en Oekraïne was goedkoper dan het graan van ‘’onze’’ kleistreken. Er was geen verdienen meer aan in die eerder zo rijke Friese en Groninger kuststreken. Ondernemende mensen vertrokken naar de Verenigde Staten, naar Amsterdam of een andere meer toekomst biedende regio. Hierdoor veranderde de politieke oriëntatie van bewoners in de Nederlandse kuststreek en de eilanden van na de tweede wereldoorlog en sinds de 60er jaren.

Schroor schetste diverse  pogingen om weer zelf tot nieuwe initiatieven te komen voor het gebied en vertelde over het begrip ‘’wadden eilanden’’ dat sinds de voltooiing van de Afsluitduik pas de huidige betekenis heeft.
Aan het eind  van de lezing ging Schroor in op de huidige situatie van de vercommercialisering van de Waddeneilanden, waar het voor de gewone man inmiddels moeilijk vertoeven is omdat vroegere caravans en huisjes vervangen zijn door dure chalets en het verblijf daar een prijzige aangelegenheid is geworden. De Waddenacademie is een onderzoek gestart naar deze ontwikkeling en hoe deze mogelijk te keren; daarvoor is zeker belangstelleng bij de lokale bestuurders.

Zo'n 30 belangstellenden waren aanwezig bij de lezing van Jouke van Dijk in wijkcentrum het Dok in Groningen.

Na het openingswoord van de penningmeester van Nivon afdeling Groningen Assen toonde Jouke van Dijk enkele schitterende foto’s van de Waddenzee, de lucht, het water, het land, de haven en de dorpen. In dit Unesco werelderfgoed gebied wonen, werken en recreëren mensen. Welke uitdagingen zijn er op het gebied van demografie, economie, leefbaarheid en de  invloed van economische activiteiten op de ecologie? En welke economische activiteiten passen in dit gebied met bewoners en zijn bijzondere natuur?

Vanwege de grote belangstelling werd voor deze lezing uitgeweken naar een andere locatie. De zaal in Het Heerenhuis was met 130 belangstellenden helemaal vol. Na een korte introductie door de penningmeester van het NIVON nam Piet Hoekstra de aanwezigen in een boeiend verhaal mee naar kilometers diepte onder het Waddengebied. In dit onderdeel van de lezing ging hij nader in op de geologische opbouw van het gebied en de relatie met de gas- en zoutvoorkomens in Noord-Nederland en specifiek het Waddengebied.Het fundament van het Waddengebied wordt gevormd door afzettingen uit de verschillende ijstijden. Gedurende deze koude perioden was er sprake van continentale condities; Noordzee en later de Waddenzee zijn pas ontstaan na het stijgen van de zeespiegel in het Holoceen. Met het stijgen van deze zeespiegel en de aanwezigheid van stromingen en golven konden zogenaamde barrière of waddeneilanden ontstaan. Achter deze eilanden ontstonden omvangrijke veengebieden die later weer zijn opgeruimd onder invloed van natuurlijke processen en menselijke activiteiten.

De huidige dynamiek in het gebied wordt sterk bepaald door de dagelijkse gang van het getij en het effect van wind en golven. De belangrijkste landschapseenheden zijn de eilanden, van elkaar gescheiden door grote zeegaten met buitendelta’s, de platen en geulen in de Waddenzee en de landwaarts gelegen slikken en kwelders. Al deze eenheden kennen onderling sterke interacties en beïnvloeden elkaar over en weer.
De lezing eindigde met een analyse van de mogelijke effecten van klimaatverandering in het Waddengebied. Een van de effecten van een (versterkte) zeespiegelstijging zal zijn dat er verzilting zal optreden in belangrijke agrarische gebieden. Maar ook het “verdrinken” van de Waddenzee kwam nog kort aan de orde.

In de pauze en na afloop van de lezing werden er nog vele vragen gesteld door goed ingevoerde belangstellenden. Dit gaf Hoekstra de gelegenheid om een nadere toelichting te geven over een aantal aspekten van de interessante lezing.