Wegwijs in de archieven over het Wad

Wat is het verhaal achter een grenspaal in de Dollard? Wie heeft die paal er neergezet en wanneer? In Duitse archieven wordt genoemd dat hij uit 1924 komt, maar wordt dat bevestigd in Nederlandse archieven? Als projectmedewerker bij de Waddenacademie probeer ik antwoorden te vinden op deze vragen.

De Waddenacademie wil lacunes in de kennis van het Waddengebied in kaart brengen, kennis uitwisselen en onderzoek doen. Daarvoor is het belangrijk dat er goede overzichten zijn van bestaande archieven. Met het project WISWAD, een samenwerking tussen de Waddenacademie en Tresoar, is daar in 2009 een begin mee gemaakt. Doel was het doen van een verkenning naar een zogenaamd Wadden Informatie Systeem. Centraal staat de vraag hoe een online systeem gemaakt kan worden dat op een inzichtelijke en systematische wijze de weg wijst naar alle verschillende kennisbronnen over en in het Waddengebied. En dan in het bijzonder de bronnen die niet direct te vinden zijn, maar meer verborgen liggen. Schatgraven naar informatie die uit beeld is geraakt, onderzoeksresultaten van jaren geleden, die vaak verborgen liggen in archieven en bureaus van ambtenaren en wetenschappers. In het kader van WISWAD werden twee pilots gedaan. De één moest een globaal overzicht geven van archieven met belangrijk oud kaartmateriaal van het Nederlandse Waddengebied, de ander moest een inventarisatie van archieven met gegevens over landaanwinning en bedijking langs de Nederlandse kust en op de eilanden geven. Het project werd een half jaar later afgesloten. De beide pilots leverden een schat aan gegevens op. In heel veel archieven -rijks, provinciaal, gemeentelijk, particulier- lagen sporen van de geschiedenis van de landaanwinning verborgen, vaak voorzien van mooie kaarten.

Waddenarchieven

De Waddenacademie, Tresoar en InterWad kwamen met het project Waddenarchieven als vervolg. Doel was overzichten te maken van archiefmateriaal over andere onderwerpen, zoals de visserij (regulier en schelpdier), scheepvaart, weer en klimaat, bodem en ondergrond, flora en fauna, natuurbeheer, kleinschalige economische activiteiten, handel en industrie. Informatie over het project Waddenarchieven en pdf- bestanden met archiefmateriaal over verschillende onderwerpen zijn nu al te vinden op de website van de Waddenacademie. (www.waddenacademie.knaw.nl). Steeds meer mensen weten de weg naar de Waddenarchieven te vinden. Van verschillende kanten kwamen vragen en dat toont de brede potentie van het project aan. Bij voorbeeld de masterstudent van de TU Delft die literatuuronderzoek deed naar de aanpak en technieken bij het aanleggen van de dijk tussen Holwert en Ameland in 1872. Wij vonden bijzonder materiaal, waaronder een rapport over de dijk van Lely uit 1888. Dat materiaal zal nu verder bestudeerd worden. In ander voorbeeld is die van iemand die opgroeide bij het Noarderleech. Hij had met zijn broers en zussen een discussie over de technieken en hulpmiddelen die vroeger gebruikt werden bij landaanwinning. Het Fries Film Archief gaf het antwoord door middel van oude beelden van de landaanwinning.

Digitaal Archief

Deze voorbeelden maken het dienstverlenende karakter van het project duidelijk: mensen worden van informatie voorzien die ze zelf nooit zo gemakkelijk gevonden zouden hebben omdat ze de archieven niet vinden of omdat de informatie verspreid over verschillende archieven en archiefinstanties liggen. Maar de voorbeelden laten ook zien wat nog ontbreekt: een goed online data- en zoeksysteem dat informatie toegankelijker maakt. Het beschikbaar stellen van overzichten op de website is nog niet echt publieksvriendelijk. Daarom is in de projectbeschrijving gelijk vastgelegd dat er een online catalogus en datasysteem moet komen, waar mensen op eenvoudige wijze informatie kunnen verzamelen. Dat systeem wordt nu zo flexibel mogelijk gebouwd. Het zal niet allen informatie over archieven en archiefstukken geven, maar ook over (wetenschappelijke) publicaties, foto's, films, kaarten, museale objecten, artikelen uit de krant, enzovoort. Toekomstige gebruikers kunnen de catalogus gemakkelijk doorzoeken, onder andere met een aquabrowser. Het doel is dat de catalogus geplaatst zal worden op de websites van Tresoar, Waddenacademie, en Waddenzee.nl. Daarmee komt een Wadden Informatie Systeem dichterbij: een multimediaal en digitaal archief dat wegwijs maakt in allerhande soorten van informatie en kennis over het Waddengebied. Een systeem dat er bovendien toe bijdraagt dat delen van informatie verder bestudeerd, ontsloten en gedigitaliseerd worden.

De friestalige versie van dit artikel (pdf 0,8 MB) is verschenen in het Fries in de Letterhoeke, Jrg. 7 | 2011 | Nr. 1, een tijdschrift van Tresoar.