Opinie: Differentiatie is de sleutel voor een veerdienst die past bij de eilander identiteit

De verbinding per veerboot is de levensader van de Nederlandse Waddeneilanden. Om de huidige boten te laten varen, is bij sommige eilanden flink wat baggerwerk nodig, dat door de herrie, uitstoot van uitlaatgassen en bodemverstoring op gespannen voet staat met de natuurbescherming.

Aangezwengeld door het Programma naar een Rijke Waddenzee staat ter discussie hoe het toekomstige vervoer van en naar de Waddeneilanden eruit moet zien. Het programma werkt toe naar een integrale transitieschets voor een duurzaam mobiliteits- en bereikbaarheidssysteem van en naar de Waddeneilanden, die oog heeft voor cultuur en identiteit van de eilandbewoners. In een webinar werd op 16 december een aantal onderzoeksresultaten gepresenteerd aan een zestigkoppig publiek van eilandbewoners en professionals uit de Waddenregio.

Belangrijk aspect

De veerverbinding is niet alleen een functionele reis over de Waddenzee van en naar de eilanden, die wordt ook gezien als een belangrijk aspect dat de eilanden uniek maakt, zo bleek uit een poll tijdens deze virtuele bijeenkomst. Ook in historisch opzicht heeft het leven temidden van de zee de eigenheid van de eilanders gevormd. Enerzijds waren eilanders zeer verbonden met en afhankelijk van andere plaatsen over zee, bijvoorbeeld door hun deelname aan de walvisvaart en koopvaardij.Anderzijds is er een hang naar zelfredzaamheid. Zo vielen eilanders pragmatisch terug op veeteelt en landbouw als er op zee weinig te verdienen viel. Die hang naar zelfredzaamheid is ook nu nog te herkennen, bijvoorbeeld op Ameland, dat zich als eerste Nederlandse gemeente voornam energieneutraal te worden – met grote steun van de lokale bevolking.

Grenzen aan toeristische groei

Het groeimodel dat de rederijen tot nu toe hanteren wordt door eilander ondernemers toegejuicht, maar tegelijkertijd beginnen ook discussies te ontstaan over de grenzen aan de toeristische groei. Er is angst voor onhanteerbare drukte en ‘versylting’, waarbij het Duitse waddeneiland Sylt als schrikbeeld van gentrificatie (opwaardering van een gebied ten koste van lagere sociale klasses, red.) dient.

De veerboten zijn gebouwd om de piek in toeristenstroom aan te kunnen, maar varen de rest van het jaar met een grote overcapaciteit. Dat wordt steeds moeilijker uit te leggen in een gebied waarvan de natuur geldt als werelderfgoed. De veerdienst wordt ook al sinds de jaren twintig door dezelfde twee commerciële partijen geleverd en uit gesprekken met ondernemers en bewoners komt naar voren dat deze continuïteit de innovatie niet altijd ten goede komt.

Bewoners geven juist aan meer differentiatie te willen in aanbod voor bewoners, toeristen en goederenvervoer. Een nieuw mobiliteitssysteem zou begrenzing aan de groei kunnen bieden en juist meer in kunnen zetten op de overtocht als een stil, schoon en traag avontuur, passend bij de unieke kenmerken van het wad. De veerboten zijn dan een stevig middel om een verschuiving van kwantiteit naar kwaliteit kracht bij te zetten.

Complexe opgave

Er tekent zich dus een complexe opgave af, waarbij het belangrijk blijft verder te kijken dan de natuurbeschermingsrichtlijnen en technische innovaties in de scheepvaart. Juist de vraag ‘welk eiland willen we zijn?’ zou de koers moeten bepalen voor de overgang naar een nieuw mobiliteitssysteem.

Daarbij is differentiatie een sleutelwoord: de verschillen tussen eilanden en doelgroepen zouden meer dan nu het uitgangspunt moeten zijn voor het mobiliteitssysteem. Zo kan meer recht worden gedaan aan de eigenheid van de bijzondere eilandgemeenschappen. En het recente webinar toonde maar weer eens aan dat de behoefte aan gesprek met de eilanders groot is.

Dit artikel verscheen op 30 december 2020 in het Friesch Dagblad.

Bekijk ook het overzicht van alle sinds mei 2011 verschenen opinieartikelen.