Voor het nemen van goede beslissingen moet je weten wat er leeft in de Wadbodem
De Waddenzee lijkt een rustige plek. Wie beter kijkt ziet veel menselijke activiteit. Foto: Oscar Franken
In de Waddenzee speelt van alles door elkaar heen. Menselijke activiteiten zoals toeristische vaartochten, visserij, baggerwerkzaamheden om de eilanden bereikbaar te houden en de aanleg van infrastructuur zoals stroomkabels, en gas-, zout- en schelpenwinning.
En dat terwijl het gebied primair aangemerkt is als bijzonder natuurgebied. Met de status als Unesco werelderfgoed, Natura 2000 en Ramsar gebied en daarnaast meerdere gebieden die voor visserij gesloten zijn, is het – in ieder geval op papier - het best beschermde stukje Nederland.
Gezien deze status als beschermd gebied is het dan ook van belang om continu in de gaten te houden welke menselijke activiteiten wel of niet toegestaan kunnen worden. Om deze beslissingen te kunnen nemen en te onderbouwen is degelijke kennis van het gebied nodig. Het is daarom van groot belang dat er met regelmaat informatie wordt verzameld om te bepalen wat de huidige status van de waddennatuur is.
Het in kaart brengen welke soorten waar voorkomen is daarbij essentieel. Gelukkig vindt dit soort monitoring plaats vanuit zowel overheidsinstellingen (Rijkswaterstaat) als onderzoeksinstituten (Koninklijk Nederlands Instituut voor onderzoek der Zee en Wageningen Marine Research). Een grootschalige bemonstering van het bodemleven door de hele Nederlandse Waddenzee op plekken die permanent onder water staan, het ondergedoken wad, was tot een paar jaar geleden echter nog niet gedaan.
Frappant
Dit is frappant, aangezien ongeveer de helft van de Nederlandse Waddenzee tot deze diepere delen behoort. Deze kennis wordt binnen het project Waddenmozaïek verzameld. Na een eerste bemonstering in 2019, wordt ook dit jaar de ondergedoken Nederlandse Waddenzee onderzocht.
Niet door visueel te kijken, want daar is het vaak te troebel voor, maar door 1500 intacte stukjes van de wadbodem aan boord van een onderzoeksschip te brengen. Daar worden alle soorten die op en in de wadbodem zitten verzameld. Denk daarbij aan schelpdieren, zoals mossels en oesters, maar ook aan wadpieren en anemonen.
Ecosysteem
Hoewel ze klein zijn, hebben deze soorten allemaal hun eigen belangrijke functie in het ecosysteem. Zo stabiliseren sommige de bodem, filteren anderen het water, en zijn veel soorten een belangrijke voedselbron voor andere soorten zoals vissen en trekvogels.
Elke kilometer wordt bepaald welke soorten er in welke aantallen voorkomen. Van de verspreiding van de soorten kunnen vervolgens kaarten gemaakt worden, en kan er onderzocht worden welke gebieden het meest soortenrijk of juist soortenarm zijn. Daarnaast kan onderzocht worden op welke plekken je meer soorten zou verwachten op basis van de omstandigheden (zoals diepte, bodemsamenstelling, stroomsnelheden) dan er gevonden zijn. Dit zijn interessante locaties om wellicht beter te beschermen of andere beheermaatregelen toe te passen.
Bovendien kan deze informatie gebruikt worden zodra er besloten moet worden of nieuwe activiteiten toegestaan kunnen worden zonder dat er te veel nadelige effecten op de ecologische waarden van het gebied te verwachten zijn. Vorig jaar speelde bijvoorbeeld het plan om stroomkabels aan te leggen, waarbij een van de geplande kabelroutes vanaf de Noordzee zowel door Schiermonnikoog als door de stabiele delen van de wadplaten doorliep om uiteindelijk in de Eemshaven uit te komen. Kennis van de gebieden en de lokale soortenrijkdom is dan belangrijk om te bepalen of de gekozen route optimaal is. Niet vanuit economisch, maar juist vanuit ecologisch perspectief.
Te laat
Op het moment dat een dergelijk plan ontstaat en er informatie nodig is, moeten de gegevens al aanwezig zijn. Ga je dan pas naar buiten om de gegevens te verzamelen, verwerken en analyseren dan ben je te laat, en heb je pas een op data gebaseerde ecologische onderbouwing als de projecten zijn afgerond.
Dit onderstreept het belang om een goede basiskennis over dit belangrijke natuurgebied op orde te hebben en actueel te houden, zodat deze direct gebruikt kan worden wanneer er maatschappelijke vraag naar ontstaat. Alleen met gedegen informatie kunnen immers beslissingen over activiteiten binnen dit natuurgebied onderbouwd worden.
Dit artikel verscheen op 29 maart in het Friesch Dagblad.
Bekijk ook het overzicht van alle eerder op initiatief van de Waddenacademie verschenen opinieartikelen in het Friesch Dagblad.