Hoe schoon is de Waddenzee?

Door: Maria van Leeuwe
Datum: 1 oktober 2010

Sinds de vorige eeuw is de waterkwaliteit in Nederland sterk verbeterd. Maar hoe schoon is de Waddenzee tegenwoordig? Er zijn nog steeds plaatsen in het milieu waar hoge gehaltes aan PCB's en DDT voorkomen. De productie van nieuwe chemicaliën voegt daar mogelijk een probleem aan toe.

De grote rivieren van Europa zijn tot ver in de vorige eeuw sterk verontreinigd. Industrieën lozen hun afvalwater op het open water, waardoor zware metalen en chemicaliën zoals PCB's (polychloorbifenyl) rechtstreeks in het milieu terechtkomen. Pesticiden, waaronder DDT (dichloor-diphenyl-trichloorethaan) en herbiciden die gebruikt worden in de landbouw, dragen verder bij aan de watervervuiling. Via de grote rivieren raken ook de kustzeeën vervuild.

Ecologische effecten

Watervervuiling vormt een bedreiging voor de ecologie. Stoffen als PCB's en DDT hopen zich op in dierlijk vetweefsel. In hoge concentraties verstoren ze de hormoonhuishouding en veroorzaken kanker. Met name vissen die veel vet ophopen, viseters zoals zeehonden en vogels, zijn gevoelig voor watervervuiling.
Eind jaren tachtig wordt duidelijk dat watervervuiling een serieus probleem is. De verontreiniging moet een halt worden toegeroepen; de zalm moet weer terug in de Rijn. Van veel chemicaliën is de productie en het gebruik voortaan verboden, open lozingen van industrieel afvalwater en rioolwater wordt aan banden gelegd. De waterkwaliteit is sindsdien sterk verbeterd.

PCB's en DDT

Actie tegen giflozingen in de jaren '80. Bron: Waddenvereniging

Sommige stoffen vormen nog steeds een probleem, omdat ze maar langzaam verdwijnen uit het milieu. Meest berucht zijn de eerder genoemde PCB's en DDT. Productie en gebruik van PCB's is sinds 1985 verboden, DDT is zelfs al sinds 1973 uit de handel. Maar voor die tijd is er al een grote hoeveelheid van deze stoffen vastgelegd in de diepere sedimentlagen.
Daarom komen er nog steeds PCB's en DDT uit de bodem in het zeewater terecht, waar de stoffen worden opgenomen in de voedselketen. Zo bevatten de eieren van sternen en scholeksters rond de Elbe (Duitsland) en de Eems hoge concentraties PCB's en DDT; deze concentraties liggen boven de normen die door de overheid zijn gesteld. Door gebrek aan gegevens zijn de effecten op het broedsucces nog onduidelijk.

Nieuwe verontreinigingen

Veel gifstoffen zijn inmiddels uit het milieu verdwenen, maar er zijn ook weer nieuwe bij gekomen. Een aantal van deze stoffen, zoals sommige "ftalaten" (in gebruik als weekmakers), zijn kankerverwekkend en vormen een risico voor de hormoonhuishouding. Doordat in het milieu geen metingen naar deze verontreinigende stoffen worden gedaan, zijn de concentraties in open water nog onbekend.
Sinds deze eeuw stijgen de gehaltes aan medicijnen en hormonen in het milieu. De exacte gevolgen hiervan voor mens en ecologie zijn nog niet bekend. Het is onduidelijk hoe deze stoffen zich in het milieu gedragen en welke interacties ze met elkaar kunnen aangaan. Watervervuiling blijft daarom aandacht vragen.

Bron

J. Bakker, G. Luerssen, H. Marencic & K. Jung (2009) Quality Status Report: Ch. 5.1
P.H. Becker & T. Dittman (2009) Quality Status Report: Ch. 5.2

Relatie met de kennisagenda van de Waddenacademie

Gerelateerde onderdelen van de kennisagenda van de Waddenacademie en de achterliggende position papers:

Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Integrale kennisagenda van de Waddenacademie.

(Natuur)behoud in een veranderende wereld. Position paper Ecologie (pdf 2,7 Mb).

Lees meer in het thema Ecologie op deze site.