De Europees- en Internationaalrechtelijke status van de Waddenzee
Een analyse van de relevantie van EU-richtlijnen en internationale verdragen voor de bescherming en het beheer van de Waddenzee met een doorkijk naar de Nederlandse implementatie
19 december 2023 - Rijkswaterstaat heeft, als onderdeel van het ministerie van IenW en in nauwe afstemming met het ministerie van LNV de Waddenacademie gevraagd een onderzoek uit te voeren om helderheid te bieden over de relevantie van bestaande internationale en Europese juridische regimes voor de bescherming en het beheer van de Waddenzee. De Waddenacademie is daartoe de samenwerking aangegaan met academici en juridisch adviseurs met een hoge expertise op het gebied van de belangrijkste internationale verdragen en EU-richtlijnen die op de Waddenzee van toepassing zijn.
Dit rapport is de eindrapportage van het gezamenlijke werk. Het geeft een overzicht van de voor de Nederlandse Waddenzee en de Eems-Dollard geldende internationale verdragen en EU-richtlijnen op het gebied van natuur en water, en de daaruit voortvloeiende doelen, verplichtingen en verboden. Het rapport is in juni 2024 uitgegeven als boek bij Boom Juridische Uitgevers. In december 2023 zijn alle hoofdstukken als preprint hieronder afzonderlijk beschikbaar gemaakt. Ook het complete document kunt u downloaden als preprint.
Implementatie en naleving van de besproken regimes in Nederland maakte geen onderdeel uit van de opdracht en is dan ook geen onderwerp van specifiek onderzoek voor dit rapport geweest. Wel hebben de auteurs hieromtrent in ieder hoofdstuk op basis van een quick-scan en beschikbare kennis een goede inschatting gemaakt.
De Waddenacademie heeft een Reflectie met beleidsaanbevelingen naar aanleiding van het rapport ‘De Europees- en internationaalrechtelijke status van de Waddenzee’ (januari 2024) opgesteld. Dit document kent 15 aanbevelingen aan de overheid en is daarmee een aanvulling op het rapport.
Op verzoek van het Ministerie van LNV heeft de Waddenacademie een memo uitgebracht getiteld: Toetsing van activiteiten aan de uitzonderlijke universele waarde (Outstanding Universal Value) van de Waddenzee als Werelderfgoed (januari 2024). In de notitie wordt een juridisch perspectief (eisen aan en reikwijdte van de toetsing) gecombineerd met een ecologisch perspectief (verschil tussen OUV en Natura-2000-doelstellingen).
Auteurs:
Prof. Kees Bastmeijer, Portefeuillehouder Natuur & Recht van de Waddenacademie en Hoogleraar Arctische en Antarctische Studiën, Rijksuniversiteit Groningen
Mr. Luuk Boerema, zelfstandig juridisch adviseur natuur en landschap
Dr. Herman Kasper Gilissen, Universitair hoofddocent omgevingsrecht, Utrecht University Centre for Water, Oceans and Sustainability Law
Dr. Fred Kistenkas, Wageningen University & Research
Mr. Linde Miltenburg, LLM Utrecht University en advocaat bij Nysingh advocaten-notarissen
Prof. Marleen van Rijswick, Hoogleraar Europees en nationaal waterrecht, Utrecht University Centre for Water, Oceans and Sustainability Law
Prof. Arie Trouwborst, Hoogleraar natuurbeschermingsrecht, Tilburg University
Prof. Jonathan Verschuuren, Hoogleraar Internationaal en Europees milieurecht, Tilburg University
Mr. Wienke Zwier, PhD kandidaat Rijksuniversiteit Groningen en advocaat AKD
INHOUDSOPGAVE
DEEL I: Inleiding
1. Aanleiding en doel van het onderzoek (pdf 0,6 Mb)
Bijlage: Volledige namen en vindplaatsen van de juridische instrumenten
Prof. Kees Bastmeijer, Waddenacademie en Rijksuniversiteit Groningen
DEEL II: Internationaalrechtelijke bescherming van de Waddenzee
2. Overeenkomst inzake de bescherming van het cultureel en natuurlijk erfgoed van de wereld (Werelderfgoedverdrag) (pdf 1,1 Mb)
Prof. Kees Bastmeijer, Waddenacademie en Rijksuniversiteit Groningen
3. Verdrag inzake Biologische Diversiteit (Biodiversiteitsverdrag) (pdf 0,3 Mb)
Mr. Luuk Boerema, zelfstandig juridisch adviseur natuur en landschap
4. Overeenkomst inzake watergebieden van internationale betekenis, in het bijzonder als verblijfplaats voor vogels (Wetlandverdrag of Verdrag van Ramsar) (pdf 0,3 Mb)
Prof. Jonathan Verschuuren, Tilburg University
- Overeenkomst inzake de bescherming van zeehonden in de Waddenzee
- Overeenkomst inzake de bescherming van Afrikaans-Euraziatische trekkende watervogels (AEWA)
- Overeenkomst inzake de instandhouding van kleine walvisachtigen in de Oostzee, [...] Noordoost-Atlantische Oceaan, de Ierse Zee en de Noordzee (ASCOBANS)
Prof. Arie Trouwborst, Tilburg University
6. Verdrag inzake het behoud van wilde dieren en planten en hun natuurlijk leefmilieu in Europa (Verdrag van Bern) (pdf 0,3 Mb)
Prof. Arie Trouwborst, Tilburg University
7. Verdrag ter bescherming van het mariene milieu van het Noord Atlantisch gebied (OSPAR Verdrag) (pdf 0,5 Mb)
Prof. Kees Bastmeijer, Waddenacademie en Rijksuniversiteit Groningen
8. Eems-Dollardverdrag en Aanvullend Protocol tot regeling van de samenwerking met betrekking tot het waterbeheer en het natuurbeheer in de Eemsmonding (Eems-Dollard Milieuprotocol) (pdf 0,7 Mb)
Mr. Luuk Boerema, zelfstandig juridisch adviseur natuur en landschap
9. Europees landschapsverdrag van de Raad van Europa (pdf 0,2 Mb)
Dr. Fred Kistenkas, Wageningen University & Research
DEEL III: EU-rechtelijke bescherming van de Waddenzee
10. EU Vogelrichtlijn en EU Habitatrichtlijn (pdf 0,5 Mb)
Mr. Wienke Zwier, advocaat AKD en PhD kandidaat Rijksuniversiteit Groningen
11. EU Kaderrichtijn Water (pdf 0,3 Mb)
Prof. Marleen van Rijswick, Utrecht University Centre for Water, Oceans and Sustainability Law
12. EU Verordening invasieve uitheemse soorten (pdf 0,3 Mb)
Mr. Linde Miltenburg, LLM Utrecht University en advocaat bij Nysingh advocaten en notarissen en prof. Marleen van Rijswick, Utrecht University Centre for Water, Oceans and Sustainability Law
13. EU Klimaatadaptatierecht (pdf 0,2 Mb)
Prof. Jonathan Verschuuren, Tilburg University
DEEL IV: Trilaterale samenwerking
14. Trilaterale samenwerking voor de bescherming van de Waddenzee (pdf 0,4 Mb)
Dr. Herman Kasper Gilissen, Utrecht University Centre for Water, Oceans and Sustainability Law
DEEL V: Integrale beschrijving van de internationaal- en EU-rechtelijke doelen, verplichtingen en verboden ten aanzien van de Waddenzee
15. De Europees- en internationaalrechtelijke status van de Waddenzee (pdf 0,4 Mb)
Prof. Kees Bastmeijer, Portefeuillehouder Natuur & Recht van de Waddenacademie en Hoogleraar Arctische en Antarctische Studiën, Rijksuniversiteit Groningen (redactie)
Mr. Luuk Boerema, zelfstandig juridisch adviseur natuur en landschap
Dr. Herman Kasper Gilissen, Universitair hoofddocent omgevingsrecht, Utrecht University Centre for Water, Oceans and Sustainability Law
Dr. Fred Kistenkas, Wageningen University & Research
Mr. Linde Miltenburg, LLM Utrecht University en advocaat bij Nysingh advocaten-notarissen
Prof. Marleen van Rijswick, Hoogleraar Europees en nationaal waterrecht, Universiteit Utrecht
Dr. Arie Trouwborst, Universitair hoofddocent milieurecht, Tilburg University
Prof. Jonathan Verschuuren, Hoogleraar Internationaal en Europees milieurecht, Tilburg University
Mr. Wienke Zwier, PhD kandidaat Rijksuniversiteit Groningen en advocaat AKD
Download het complete rapport De Europees- en Internationaalrechtelijke status van de Waddenzee (pdf 7,8 Mb), december 2023