Op het eerste gezicht vormen wadplaten een wat saai bruingrijzig geheel. Dit is slechts een oppervlakkige waarneming. Wie weleens voorzichtig een schep in de bodem heeft gestoken, weet namelijk beter. Het wad vertoont vaak een bijzondere gelaagdheid. Bovenin groen-grijs van kleur, en onderin de fameuze welriekende donkere laag.

Aan het wadoppervlak maken bacteriën en algen gebruik van het zonlicht om te groeien. Met behulp van lichtenergie en zuurstof wordt koolzuur (CO₂) uit de atmosfeer omgezet in de organische koolstofhoudende componenten waaruit een cel is opgebouwd. Deze organismen kunnen vrij bewegen in de bovenste laag. Bij laagwater kruipen ze naar het wadoppervlak om zonlicht op te vangen. Ze zijn groen-bruin van kleur; een goede waarnemer ziet dat de wadbodem vlak nadat het laagwater is geweest vaak geleidelijk aan kleur krijgt.
Op circa 5-10 cm diepte leven bacteriën die juist niet van zuurstof houden. Voor een aantal van deze soorten is zuurstof zelfs dodelijk. Deze bacteriën zijn voor hun energievoorziening en hun koolstof (C) afhankelijk van de bovenste laag. Zij leven van de producten die door de organismen in de bovenste laag worden afgescheiden. Daarnaast gebruiken deze bacteriën een aantal zwavelhoudende producten voor hun groei.

Tussen de bovenste en de onderste laag in bevindt zich een groep bacteriën die van beide walletjes eten. Ze halen energie uit het zonlicht en consumeren daarbij zowel de producten van de organismen uit de bovenste als uit de onderste laag. Deze bacteriën gebruiken ook zwavelhoudende producten voor de groei. Een deel van deze zwavel reageert met het ijzer wat zich in de wadbodem bevindt. Dit geeft de typische zwarte kleur van de wadbodem, met bijbehorende typische geur.
De organismen in microbiële matten staan dus in nauwe relatie met elkaar. De wijze van samenleven is analoog aan die van de oudste leefgemeenschappen die bekend zijn op aarde. Hun voorouders behoorden tot de eerste zuurstofproducerende organismen; een proces dat 3,5 miljard jaar oud is.