Muiltje voorkomt voetinfectie bij mossel
Door: Tim van Oijen
Datum: 13 november 2009
De exotische schelpdiersoorten muiltje en Japanse oester verdringen in het Waddengebied inheemse oesters en mosselen. Toch zit er voor de mosselen een voordeeltje aan de aanwezigheid van deze exoten. Deense en Duitse wetenschappers hebben namelijk aangetoond dat ze gastheer kunnen zijn van larven van zuigwormen die normaal parasiteren op mosselen. Hierdoor hebben de mosselen minder last van voetinfecties.
In de Waddenzee komen steeds meer exoten voor. Deze veranderen het ecosysteem op verschillende manieren. Enerzijds zijn ze een verrijking, anderzijds een bedreiging. Oesterbanken vormen nieuwe structuren die bijdragen aan de stabiliteit van wadplaten en de toename in biodiversiteit. Aan de andere kant concurreren ze met inheemse soorten om plek en om voedsel en kunnen ze de structuur van de bodem veranderen (zie ook het eerder verschenen artikel Exotische schoonheid in de Waddenzee). Verder dragen geïntroduceerde soorten vaak parasieten met zich mee. Die kunnen ziektes verwekken bij inheemse organismen. Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat exoten ook bestaande relaties tussen een inheemse soort en diens parasitaire bewoners kunnen beïnvloeden.
Voetinfectie
Mosselen in het Waddengebied hebben veel last van de larven van zogeheten trematoden, zuigwormen. De belangrijkste soort draagt de Latijnse naam Himasthla elongata. Deze parasiet heeft een ingewikkelde levenscyclus met diverse stadia. Als eerste gastheer infecteren ze alikruiken. Een volgend stadium verlaat dit weekdier en gaat via de instroomopening in de mantel van mosselen zitten. Van daar uit infecteren ze de voet van de mossel. Vogels die de mosselen eten zijn de eindgastheer. Daarin ontwikkelen zich de wormen. Het muiltje (afbeelding 1) en de Japanse oester (afbeelding 2), beiden exoten, filtreren net als de mossel hun voedsel uit het water. Uit recent onderzoek blijkt dat deze exoten het voorkomen van parasieten in mosselen mogelijk verminderen.
Parasieten tellen
Deense en Duitse wetenschappers onderzochten met experimenten in een soort aquariumbakken wat er gebeurt als je muiltjes of Japanse oesters naast mosselen plaatst. Na een paar dagen werden de mossels opengemaakt en werd het aantal parasieten onder microscoop geteld. Dat aantal bleek maar liefst zestig procent lager te kunnen zijn dan wanneer de exoten niet aan de bakken werden toegevoegd. Hoe meer muiltjes of Japanse oesters er bij de mosselen werden geplaatst, hoe lager het aantal parasieten in de mosselen zelf was. Een kanttekening bij deze resultaten is dat ook wanneer er extra mosselen bij de mosselen werden gezet, de infectiegraad lager werd.
Het is niet zomaar gezegd dat de ervaringen van de experimenten in de bakken zich rechtstreeks laten vertalen naar het Wad. De onderzoekers deden daarom een aanvullend experiment met kunstmatige oesterbedden op het Duitse Waddeneiland Sylt. Ze plaatsten zakjes met mosselen bij de oesters en, ter controle, ook op een zandige plek zonder oesters. Na een paar maanden zaten er in mosselen van de oesterrijke plek drie keer minder parasieten, wat dus de resultaten uit de eerdere proeven ondersteunde.
Explosief
De aantallen Japanse oesters en muiltjes zijn de afgelopen jaren explosief toegenomen. Ter illustratie: in 2001 zaten er bij de laagwaterlijn bij Sylt nog geen tweehonderd Japanse oesters per vierkante meter, en in 2007 al bijna tweeduizend. Ook het aantal muiltjes is in die tijd bijna vertienvoudigd. Het is mogelijk dat de veranderingen die dit heeft gegeven in de interacties tussen tussengastheren en parasieten ook een effect heeft op vogelpopulaties. Dit onderzoek illustreert maar weer eens hoe complex interacties in een voedselweb zijn, en hoe via allerlei onbevroede mechanismen de ene soort de andere kan beïnvloeden.
Bron
Thieltges, D.W., K. Reise, K. Prinz en K.T. Jensen (2009). Invaders interfere with native parasite-host interactions. Biol. Invasions 11: p. 1421-1429.
Relatie met de kennisagenda van de Waddenacademie
Gerelateerde onderdelen van de kennisagenda van de Waddenacademie en de achterliggende position papers:
Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Integrale kennisagenda van de Waddenacademie: p.41 t/m 49.
(Natuur)behoud in een veranderende wereld (position paper Ecologie) (pdf 2,7 Mb)
Lees meer in het thema Ecologie op deze site.