Spring naar hoofd-inhoud Skip to page footer

Scheepswrakken vergaan

Door: Tim van Oijen
Datum: 24 september 2010

In de Waddenzeebodem bevindt zich een belangrijk deel van ons cultureel erfgoed op scheepvaartgebied. Eeuwenoude restanten herinneren aan tijden dat zeilschepen goederen over de hele wereld transporteerden. Er zijn zorgen over de conservering van dit erfgoed, omdat door stroming soms wrakken bloot komen te liggen en razendsnel vergaan.

Het waddengebied is een kerkhof voor wrakken. Er liggen er honderden - zo niet duizenden -  onder de bodem verborgen. Dankzij onderzoek met sonar, multibeam, akoestische camera's en duikers komen we steeds meer te weten over deze unieke historische objecten. In opdracht van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) en Rijkswaterstaat zijn recentelijk studies gedaan naar de staat van twee wrakken, een bij Eemshaven en een bij Kornwerderzand. Ze illustreren hoe snel de sterke stroming in de Waddenzee de conditie van de wrakken kan verslechteren.

Huidplanken, dekbalkknieën en losse ribben

In augustus 2010 is een zogeheten waardestellend onderzoek verricht aan een wrak bij de Eemshaven. Dit wrak was in 2006 gevonden tijdens het vooronderzoek voor de aanleg van de NorNed elektriciteitskabel tussen Nederland en Noorwegen. Destijds was er nog sprake van een verhoging van zo'n tien bij tien meter waaronder het wrak lag. In 2010 was deze echter geheel verdwenen en werden, met behulp van een akoestische camera, rond de locatie diverse losse objecten onderscheiden. Na duikend onderzoek werd vastgesteld dat het uitstekende of losliggende scheepsdelen betrof, waaronder huidplanken, inhouten en wegering. Een losse dekbalkknie is aan boord van het onderzoeksschip gehesen. Deze was nog vrijwel onaangestast, wat het aannemelijk maakt dat het pas recent vrij is komen te liggen.

Bij een achttiende-eeuws wrak bij Kornwerderzand dat ook dit jaar is onderzocht, was de situatie al niet veel beter. Ook hier leek bij onderzoek in 2006 de staat van het wrak nog redelijk goed. Er werd nog een hele zijde van het schip aangetroffen. Dit jaar bleek echter dat deze volledig was vergaan en lagen er alleen nog een paar losse ribben en spanten op de bodem. 

Bescherming tegen paalworm en visserij

De bovengenoemde voorbeelden, en een aantal eerdere vergelijkbare waarnemingen op andere locaties baren grote zorgen over dit belangrijke internationale archeologische erfgoed in de Waddenzee. Er worden inmiddels pogingen ondernomen om een tiental wrakken in de Waddenzee tegen verdere erosie te beschermen. Ze zijn afgedekt met beschermend gaas dat zand moet vasthouden. Hierdoor wordt een kunstmatige zandophoping gecreëerd waardoor de restanten van het schip in een zuurstofloze omgeving blijven. Dit verhindert dat bijvoorbeeld paalwormen hun verwoestende werk kunnen doen. Een bijkomend voordeel van de ondiepte is dat visnetten nu niet achter de wrakken blijven haken, hetgeen de wrakken ook kan beschadigen.

Bronnen

Erik Betten. Veel wrakken in zee vallen uiteen. Friesch Dagblad, 20 augustus 2010

Scheepsarcheologisch Nieuws 10, een uitgave van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed

http://www.machuproject.eu/documenten/MACHU_rapport_3.pdf

Relatie met de kennisagenda

Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Integrale kennisagenda van de Waddenacademie: p.55 en 56.

Lees meer in het thema Cultuurhistorie op deze site.

Oops, an error occurred! Code: 20241206124411a2fdac0e