Zeehonden en Zeevis
Door: Maria van Leeuwe
datum: 3 september 2010
Wie tegenwoordig de wadden bezoekt, loopt een goede kans op een ontmoeting met een zeehond. Het gaat goed met de zeehonden in de Waddenzee. De aantallen nemen al jaren gestaag toe. Een recente studie laat zien dat deze jongen steeds vroeger worden geboren. Goed nieuws voor de zeehond, minder goed nieuws voor het ecosysteem?
Gewone en grijze zeehond
De Nederlandse Waddenzee kent twee soorten zeehonden, de gewone en de grijze. De gewone zeehond is het meest talrijk.
Halverwege de jaren zeventig werd de gewone zeehond nog in zijn voortbestaan bedreigt door PCB's (polychloorbifenyl). Deze giftige stof, die breed werd toegepast (onder andere als koelvloeistof en als oplosmiddel in verf), tastte de vruchtbaarheid van zeehonden aan. Na een verbod op PCB's nam de populatie zeehonden langzaam toe. In 1988 en 2002 is de populatie vervolgens getroffen door een virusziekte, waardoor de populatie tijdelijk halveerde. In 2009 zijn er inmiddels meer dan 6000 dieren geteld.
De grijze zeehond maakt een bijzondere wederopstanding door. Door grootschalige jacht in de Middeleeuwen is deze grotere soort lange tijd verdwenen uit de Waddenzee. Sinds de jaren tachtig heeft zich echter in de Nederlandse Waddenzee weer een blijvende populatie gevestigd. In 2009 zijn circa 2000 dieren geteld. De dieren hebben vanuit Engeland en Schotland de weg naar de Waddenzee weer weten te vinden.
Huilers
Gewone zeehonden worden geboren in de zomer. De pasgeborenen kunnen dankzij hun "volwassen" vacht praktisch direct zwemmen. De witte vacht die vaak bij andere soorten zo typisch is voor de pups, wordt al in de baarmoeder verwisseld. De jongen worden gedurende drie tot vier weken gezoogd.
Grijze zeehonden werpen hun jongen in de winter. Deze jongen worden wel geboren met een prachtige witte vacht, die helaas het zwemmen bemoeilijkt, zoniet onmogelijk maakt. De grijze zeehond zoogt haar jong twee tot drie weken. Pas na het spenen verharen de jongen en krijgen ze hun volwassen vacht.
Jonge zeehonden worden vaak huilers genoemd: ze maken een klagend geluid om de aandacht van hun moeder te trekken. Vaak wordt gedacht dat het jong dan verlaten is en gered moet worden. Dat is echter lang niet altijd nodig. De moeder verlaat soms kort haar jong, om later gewoon weer terug te keren. Ook "huilen" de jongen in de periode dat de moeder is gestopt met zogen. De jongen vasten dan enkele weken, omdat ze moeten overschakelen op het eten van vis.
Voedselconcurentie
De zeehondenstand wordt sinds 1974 nauwgezet gevolgd door het onderzoeksinstituut IMARES. Uit recente gegevens blijkt dat de jonge gewone zeehonden steeds vroeger geboren worden; dertig jaar geleden werden de meeste jongen in juli geboren, tegenwoordig in juni. De verschuiving van de geboortepiek heeft waarschijnlijk te maken met een toename in het voedselaanbod. Zeehonden eten voornamelijk vis, die ze merendeels uit de Noordzee halen. Door overbevissing zijn kleinere soorten onder de kust in aantal toegenomen terwijl met name grotere roofvissen, zoals de kabeljauw, zijn weggevangen. Deze roofvissen concurreerden met zeehonden om de kleine vis. De zeehonden lijken nu te profiteren van het wegvallen van de concurrentie. Vrouwtjes herstellen daardoor sneller van een vorige zwangerschap en kunnen eerder een nieuw jong werpen. Goed nieuws voor de zeehond, al duidt het ook op een verstoring van het ecosysteem.
Bron
P.J.H. Reijnders en collega's (2009) Quality Status Report 2009, Ch. 20
P.J.H. Reijnders,S.M.J.M. Brasseur & E.H.W.G. Meesters (2010) Biology Letters doi 10.1098
Relatie met de kennisagenda
Gerelateerde onderdelen van de kennisagenda van de Waddenacademie en de achterliggende position papers:
Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Integrale kennisagenda van de Waddenacademie.
(Natuur)behoud in een veranderende wereld (position paper Ecologie): (pdf 2,7 Mb).
Lees meer in het thema Ecologie op deze site.