Spring naar hoofd-inhoud Skip to page footer

Het raadsel van de verdwenen paling

Door: Tim van Oijen
Datum: 28 oktober 2011

Al sinds de tweede helft van de jaren zestig neemt het aantal palingen in de Waddenzee af. Wetenschappers zochten met een modelstudie naar de achterliggende oorzaken. Naast een dalende aanwas - waarvan het waarom deels onopgehelderd blijft - moet een verslechtering van de leefomstandigheden voor de paling een rol hebben gespeeld.

De paling heeft een ingewikkelde levenscyclus (Zie WadWeten Glipt de paling ons tussen de vingers?). Volwassen palingen maken de lange reis over de Atlantische Oceaan naar de Sargassozee om zich daar voort te planten. De larven groeien tijdens de terugreis uit tot jonge alen, glasalen genoemd. Vele zoeken de binnenwateren op maar een klein deel blijft zijn hele leven in de Waddenzee. Net als in heel Noord-Europa loopt hier het aantal palingen al sinds de jaren zestig terug, zo blijkt uit vangsten in een door het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ) bij Texel geplaatste fuik. Wetenschappers van het NIOZ hebben met een wiskundig model de ontwikkeling van de palingpopulatie in de Waddenzee nader onderzocht.

Aanwas

Het door de onderzoekers geconstrueerde model bestaat uit twee onderdelen. Het eerste is een beschrijving van de groei van de paling met behulp van een DEB (Dynamic Energy Budget) model. Dit deelmodel is opgenomen in een populatiemodel dat de groei van cohorten (jaarklassen) van paling beschrijft. Beide modellen samen voorspellen de veranderingen in aantal, leeftijdsamenstelling en lengteverdeling van de populatie over de jaren heen. De natuurlijke sterfte werd constant gehouden over de gehele periode (1960-heden). De visserijsterfte werd beschreven met een wiskundige functie waarin de sterfte afhing van de lengte van de vis. De vangst en dus de sterfte neemt immers sterk toe wanneer de palingen volwassen worden. Als invoer voor het model werden tellingen van glasaal bij de Afsluitdijk gebruikt. Deze aanwas, het aantal jonge dieren dat bij de populatie komt, was over de jaren heen net als bij vele in zee levende organismen erg variabel (zie grafiek).

De met het model berekende fuikvangsten kwamen over het algemeen goed overeen met de daadwerkelijke vangsten. Er waren twee opvallende verschillen. De sterke daling in de vangst in de jaren tachtig werd ook door het model voorspeld, maar pas jaren later. Verder voorspelde het model een kleine toename in de vangsten rond het jaar 2000 dankzij een relatief hoge aanwas in 1997. Die opleving werd echter niet waargenomen. De wetenschappers concluderen dat deze verschillen alleen kunnen worden verklaard met verslechterde omstandigheden voor de opgroeiende palingen. Naast de toegenomen visserij kan dit ondermeer te maken hebben met vervuiling of klimaatverandering. De afname van het aantal palingen in het IJsselmeer kan mede zijn veroorzaakt door de aanleg van barrières als sluizen die de palingtrek hinderen. Op de lokale populatie in de westelijke Waddenzee zal dit echter geen invloed hebben gehad.

Palingkweek

Dat niet alleen visserij de oorzaak is, blijkt ook uit het feit dat in het IJsselmeer het aantal alen in de lengteklasse van 10 tot 25 cm al sinds het midden van de jaren zestig afneemt. Deze dieren zijn kleiner dan de minimum vangstlengte van 28 cm. De aanwas van glasaal nam pas dramatisch af in de jaren tachtig; de afname van de kleinere palingen moet dus ergens anders door komen.
De daling in de palingstand in de Westelijke Waddenzee blijft, net als voor het IJsselmeer, nog deels een raadsel. Om het mysterie op te lossen, is het met name van belang om meer te weten te komen over de jongste levensstadia van de paling. Er is maar weinig bekend over de groei van de glasalen tijdens de trek. Die kennis zou voor een deel kunnen komen van onderzoek van de groei van glasalen bij de palingkweek.

Bron

Van der Meer, J., H.W. van der Veer en J. IJ. Witte (2011). The disappearance of the European eel from the western Wadden Sea. Journal of Sea Research, doi:10.1016/j.seares.2011.08.007.
Bron grafiek: www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl1227-Achteruitgang-paling.html.