Mosselen in het zuur
Door: Tim van Oijen
Datum 21 januari 2011
Door de stijging van het CO2-gehalte in de atmosfeer sinds de industriële revolutie verzuren de oceanen. Dit heeft gevolgen voor ondermeer de schelpdieren in de Waddenzee. De schelpen, die grotendeels uit kalk bestaan, worden hierdoor aangetast. Wetenschappers uit Frankrijk en Nederland ontdekten dat al in de eerste levensstadia van de mossel de schelpjes kleiner blijven bij hogere CO2-concentraties.
Sinds het begin van de industriële revolutie is de menselijke productie van het belangrijkste broeikasgas, koolstofdioxide (CO2), exponentieel toegenomen. Dit is waarschijnlijk de belangrijkste oorzaak van de stijging van de temperatuur op aarde. Maar er zijn meer gevolgen. Door de verhoging van de CO2-concentratie in de lucht nemen de oceanen meer CO2 op. Dit leidt tot verzuring. De huidige zuurgraad (pH) van zeewater ligt rond de 8,2. De verwachting is dat deze aan het eind van deze eeuw tot onder de 8 zal zijn gedaald. Het water wordt overigens niet echt zuur. Een pH van 7 is neutraal, pas daaronder spreken we van zuur.
De effecten van de dalende pH zijn de afgelopen jaren een hot item onder oceanografen en marien biologen. Met name organismen die schelpen/skeletjes hebben die vooral uit kalk bestaan, zullen de gevolgen ondervinden van de verzuring. Bij een lagere pH lost het kalk namelijk beter op en dus wordt het moeilijker om stevige schelpen of skeletten te vormen. Daarom zijn er zorgen voor de mossel en andere schelpdieren die in de Waddenzee voorkomen.
Kleinere, dunnere mosselschelpjes
Nederlandse en Franse wetenschappers namen de effecten van verzuring op de groei van piepjonge mosselen onder de loep. Het onderzoek werd gedaan in Zeeland, bij mosselkwekers. De larven werden in bakken met zeewater opgekweekt die werden belucht met gewone lucht of met CO2 verrijkte lucht. Zo werden drie verschillende pH-waardes verkregen: 8,2, 7,8 en 7,6. Een pH van ongeveer 7,8 had nog geen negatief effect op het aantal uitgekomen eieren en op de sterfte in de eerste twee weken van de ontwikkeling. Maar er was wel een duidelijk effect op grootte van de schelpen. Ze bleven 6% kleiner. Ook waren de schelpen 12% minder dik. Bij een verdere verlaging van de pH naar 7,6 kwamen er 24% minder eieren uit. En nu waren de schelpen maar liefst 13% kleiner. De verklaring achter deze sterkere effecten is dat de pH van het zeewater nu zo laag was dat er een afname optrad van de calcificatie. Het zeewater is bij deze pH namelijk licht onderverzadigd voor het kalkrijke aragoniet, de belangrijkste bouwstof van de mosselschelpen.
Gevolgen voor mosselbanken
Voor de Waddenzee is een van de belangrijke beleidsdoelen dat de mosselbanken herstellen. Mogelijk wordt dit herstel door de effecten van de verzuring bemoeilijkt omdat de mosselen minder goed groeien. De impact van de verzuring op het gehele ecosysteem is nog lastiger in te schatten. De mosselen zijn een voedingsbron voor vele andere dieren en dit voedsel kan de komende eeuw dus in zowel hoeveelheid als kwaliteit veranderen. Een andere vraag is hoeveel concurrerende schelpdieren, zoals de Japanse oester, onder de verzuring te lijden zullen hebben. En dan is er nog de vraag of de mosselen in staat zullen zijn om zich vlot aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Ook voor mosselkwekers zijn dit prangende vragen omdat zij voor hun broodwinning van de mosselen afhankelijk zijn.
Bronnen
Gazeau, F., J.-P Gattuso, C. Dawber, A.E. Pronker, F.Peene, J. Peene, C.H.R. Heip en J.J. Middelburg (2010). Effect of ocean acidification on the early life stages of the blue mussel Mytilus edulis. Biogeosciences 7, p. 2051-2060.
Orr, J.C., e.a. (2005). Anthropogenic ocean acidification over the twenty-first century and its impact on calcifying organisms. Nature 437, p681-686.
http://www.kennislink.nl/publicaties/klimaatverandering-en-verzuring-van-de-zee-is-het-einde-van-de-mossel-in-zicht
Relatie met de kennisagenda van de Waddenacademie
Gerelateerde onderdelen van de kennisagenda van de Waddenacademie en de achterliggende position papers:
Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Integrale kennisagenda van de Waddenacademie: p.41 t/m 49.
(Natuur)behoud in een veranderende wereld (position paper Ecologie) (pdf 2,7 Mb)
Klimaatverandering en het Waddengebied (position paper Klimaat en Water) (pdf 7,3 Mb)
Lees meer in het thema Ecologie en Klimaat deze site.