Het voorjaar is begonnen en de zomer lonkt. Zonnige stranden en zandkastelen. En dan de opkomende vloed...weg zand. Dit natuurlijke proces van transport van zand en slib is de basis van de Waddenzee. De geulen, platen, kwelders en duinen blijven dynamisch door het vrije transport van zand en slib. Natuurlijke kustbescherming maakt hiervan gebruik.

Onze kustgebieden zijn volop in beweging door het uitmonden van rivieren in zee, de stroming van water langs de kust, en de werking van getij. Door een combinatie van deze processen wordt sediment in het water verplaatst. De huidige kustgebieden, waaronder de Waddenzee, zijn door deze zogenaamde geohydromorfologische processen gevormd.

De bovengenoemde processen in de kustgebieden spelen op verschillende tijd- en ruimteschalen. Kustgebieden als geheel worden gevormd op mega-schaal (100-10.000 jaar, 100-1000 km²) en staan onder invloed van zeespiegelstijging en klimaat. Een schaal lager (macro-schaal: 10 jaar en 10 km²) vinden processen plaats die geulen en delta's vormen. Naast de invloeden van seizoenen vervult ook zeespiegelstijging hierbij een belangrijke rol. Vervolgens worden droogvallende platen en zandbanken gevormd op meso-schaal (dagen - jaar, 1-10 km²) onder invloed van getij, stormen en seizoen. Op micro-niveau (seconden-dag, 1 m²-1 km²) ontstaan ribbels in het zand door golven en turbulentie in het water. Processen op een hoger niveau hebben een grotere invloed dan lagere processen en bepalen de grenzen van de betreffende schaal. Lagere processen liggen ten grondslag aan de processen, maar hebben weinig invloed en worden als ruis beschouwd.

De samenhang tussen processen in zowel tijd als ruimte wordt de 'primaire schaal' relatie genoemd. De relatie voor kustgebieden wordt de 'coastal tract cascade' genoemd. Hierin zijn de schalen aan elkaar gekoppeld door de uitwisseling van materiaal (sediment) en energie (golven, stormen, zeespiegelstijging).

Natuurlijke systemen zijn zowel dynamisch als gevoelig voor veranderingen. Door menselijk ingrijpen kan een ecosysteem veranderen en uit evenwicht raken met onvoorspelbare veranderingen tot gevolg. Vooral als deze ingrepen tegen de grenzen van de processen aan liggen, raakt het ecosystem uit evenwicht en vinden grote veranderingen plaats, zoals bijvoorbeeld bij baggerwerkzaamheden aan vaargeulen en bij de aanleg van de Afsluitdijk en andere kustverdedigingswerken.

Maar bij kustverdediging zouden natuurlijke processen juist ook kunnen worden benut. De Waddenzee wordt gekenmerkt door droogvallende platen, geulen, kwelders en duinen. De laatste honderden jaren hebben transport en sedimentatie van slib en zand de Waddenzee gevormd zoals die nu is. Juist een beetje zeespiegelstijging zorgt dat platen en geulen in stand worden gehouden. De Waddenzee kan door sedimentatie een geringe stijging van de zeespiegel goed bijhouden. Ze verdrinkt niet als tenminste voldoende zand en slib vanaf de Noordzee aangevoerd kan worden. Duurzame ontwikkeling van ingrepen ten behoeve van kustbescherming kan er voor zorgen dat ecosystemen in evenwicht blijven. Kennis en nieuwe inzichten van de natuurlijke dynamiek en het vrije transport van sediment zijn hiervoor van groot belang. Ingrepen binnen de grenzen van de natuurlijke processen en gebruik makend van de dynamiek van het natuurlijke systeem maken duurzame ingrepen in de natuur mogelijk. Kwelders kunnen van belang zijn voor kustverdediging, en hebben een grote natuurwaarde. Kortom, bouwen met natuur geeft meer ruimte aan de natuur.