Spring naar hoofd-inhoud Skip to page footer

Zeehonden en zware metalen

Door: Tim van Oijen
Datum: 4 februari 2011

Op de Waddenzee monden grote rivieren uit zoals de Eems, de Weser en de Elbe. Deze voeren verontreinigende stoffen aan die schadelijk kunnen zijn voor waddenplanten en -dieren. Bij zeehonden uit het Elbe-estuarium zijn relatief hoge concentraties zware metalen in het bloed aangetroffen. Verder is hun immuunsysteem actiever, waarschijnlijk doordat er meer ziekteverwekkers in het water zitten.

Er komen naar schatting ruim dertigduizend zeehonden in het gehele (dus Nederlandse, Duitse en Deense) waddengebied voor. Het aantal zeehonden in het estuarium van de Elbe is relatief klein; bij een survey in 2008 werden er ruim vierhonderd individuen geteld. Het water dat vanuit de Elbe naar dit gebied wordt afgevoerd, is ondermeer afkomstig van Hamburg, de grootste haven van het waddengebied. Hoewel de situatie ten opzichte van enkele decennia geleden een stuk verbeterd is, bevat het water en het slib nog steeds verontreinigingen. Een groep wetenschappers bestudeerde de effecten hiervan op de fysiologie van zeehonden.

Tin, lood, strontium en vanadium

De onderzoekers vingen voor hun studie vijf gewone zeehonden bij de eilandjes Scharnhörn en Neuwerk die aan de monding van de Elbe liggen. Dit werd gedaan met behulp van netten. Vervolgens werd er bloed afgenomen bij de dieren dat in het laboratorium werd geanalyseerd. Uit de analyses bleek dat het bloed hoge concentraties bevatte van een aantal zware metalen, waaronder tin (Sn), lood (Pb) en strontium (Sr). Ook de concentratie van het toxische metaal Vanadium (V) was hoger dan bij zeehonden elders in de Waddenzee. Het zeehondenbloed had ook een sterk verhoogd gehalte aan hexachloorbenzeen (HCB), een stof die ondermeer als pesticide in de landbouw werd gebruikt maar waarvan de productie sinds 2001 verboden is. De stof is moeilijk afbreekbaar en wordt in het slib in de Elbe nog steeds in hoge concentraties aangetroffen.

Er waren ook verschillen in het immuunsysteem van de onderzochte zeehonden en die van elders. Het gehalte aan gamma-globulinen in het bloed was sterk verhoogd. Tot deze groep globulinen behoren allerlei antistoffen. Deze stoffen worden door zoogdieren in grote hoeveelheden aangemaakt bij ziekte zoals bijvoorbeeld bij ontstekingen. De onderzoekers denken dat deze hogere activiteit van het  humorale afweersysteem kan komen doordat er in het water van de Elbe meer ziekteverwekkers aanwezig zijn. Of de gezondheid van de dieren er onder te lijden heeft, is niet bekend. Gezien het beperkte aantal dieren dat is onderzocht moeten de resultaten wel met enige voorzichtigheid worden bekeken. Zeehonden kunnen bovendien tot wel honderd kilometer per dag zwemmen dus is het ook moeilijk te zeggen welk deel van hun tijd de onderzochte dieren in het Elbe-estuarium verblijven.

Toppredatoren

Het zijn met name de toppredatoren, de dieren die bovenaan de voedselketen staan, waarin giftige stoffen zich ophopen. Niet alleen bij zeehonden, maar bijvoorbeeld ook bij sternen en scholeksters worden hoge gehaltes aan gifstoffen gevonden, met name in PCBs en DDT in de eieren. In het Eems-Dollard-estuarium in de Nederlandse Waddenzee worden nog steeds stoffen gemeten waarvan de productie al lang is verboden maar die in de natuur maar langzaam worden afgebroken. Jaarlijks wordt de concentraties van deze stoffen in het water en het slib door Rijkswaterstaat gemonitord.

Bron

Kakuschke, A., E. Valentine-Thon, S. Griesel, J. Gandrass, O. Perez Luzardo, L. Dominguez Boada, M. Zumbado Peña, M. Almeida González, M. Grebe, D. Pröfrock, H.-B. Erbsloeh, K. Kramer, S. Fonfara en A. Prange (2010). First health and pollution study on harbor seals (Phoca vitulina) living in the German Elbe estuary. Marine Pollution Bulletin 60, p.2079-2086.
http://www.waddenzee.nl/Probleemstoffen_Waddenzee.2038.0.html

Relatie met de kennisagenda van de Waddenacademie

Gerelateerde onderdelen van de kennisagenda van de Waddenacademie en de achterliggende position papers:

Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Integrale kennisagenda van de Waddenacademie.

(Natuur)behoud in een veranderende wereld.  Position paper Ecologie (pdf 2,7 Mb).

Lees meer in het thema Ecologie op deze site.

Oops, an error occurred! Code: 20250116225308e4af7592