Zoekt de scholekster het hogerop?
Door: Romke Kats
Datum: 11 februari 2011
Broedende vogels hebben een hekel aan nattigheid. Met de klimaatveranderingen wordt de zee grilliger. De scholekster, de bekendste wadloper van de Waddenzee, loopt op de lage kwelder in de broedtijd steeds vaker het risico om natte voeten of zelfs een nat pak te halen.....
De aarde warmt op en het klimaat verandert. De zeespiegel stijgt en dit heeft ook veranderingen in het getij tot gevolg. Tot op heden zijn veel voorspellingen voor de Nederlandse kustgebieden gericht op de omstandigheden in de winter. Logisch, want juist in de winter zijn de weersomstandigheden grilliger. De laatste eeuwen bedroeg de gemiddelde jaarlijkse stijging van de zeespiegel 1 mm per jaar. De laatste decennia is dit toegenomen tot 3 mm per jaar. Dit kan oplopen tot zelfs 12 mm per jaar in 2100. Ook treden er veranderingen in de extreme waterstanden op. Sinds het begin van de jaren '70 is de gemiddelde hoogwaterwaterstand met 4 mm per jaar gestegen. De maximale stand bij hoogwater steeg zelfs met 8 mm per jaar. Kortom, het extreme hoogwater steeg twee keer zo snel als het gemiddelde hoogwater.
Kwelders
De kustgebieden met estuaria, zoals de Waddenzee, krijgen te maken met deze hogere waterstanden. De lagere delen van de van de Waddenzee, dus met name de kwelders, zullen vaker onder water komen te staan, vooral in de winter. De laatste eeuwen hebben de kwelders de zeespiegelstijging weten bij te benen door opslibbing. Elke keer als de kwelder overstroomt, wordt er namelijk een dun laagje slib afgezet. Onduidelijk is of de kwelders in de toekomst de zeespiegelstijging bij kunnen houden. De kwelders van de eilanden zullen waarschijnlijk eerder verdrinken dan de vastelandskwelders. De verwachte klimaatsveranderingen hebben ook meer extreme waterstanden buiten de winter tot gevolg.
Broedvogels op de kwelder
De kwelders op de Waddeneilanden zijn een belangrijk broedgebied voor vele soorten vogels, zoals voor kluten, lepelaars, visdieven en scholeksters. Overstromingen van kwelders tijdens het broedseizoen komen niet vaak voor (zie filmpje). Gebeurt dit wel, dan heeft dit grote gevolgen. De nesten met eieren spoelen weg, de jongen verdrinken. Het broedseizoen is voorbij en mislukt.
Nederlands onderzoek laat zien dat de overstromingsrisico's voor de vogels tijdens de broedtijd zijn toegenomen. Sinds begin jaren '90 is de kans op catastrofale overstromingen van nesten verdrievoudigd. Precies rond de tijd wanneer de meeste eieren zijn uitgekomen. Uit het onderzoek blijkt dat wanneer de kans op overstroming toeneemt, het reproductief succes voor de scholekster afneemt. Mogelijk gevolg is dat de populatie op de lange termijn in de gevarenzone terecht komt. Tenminste, als de scholeksters op de lage kwelder blijven broeden. De vogels kunnen het tij keren door zich aan te passen aan de toenemende overstromingsrisico's door in de toekomst hoger op de kwelder te gaan nestelen. Die keus heeft wel een keerzijde: laag op de kwelder is het voedsel op het wad dichterbij en merken de vogels hun predatoren sneller op. De tijd dringt, want de jaren waarbij de kwelder niet overstroomt tijdens het broedseizoen worden steeds kleiner in aantal. De komende jaren zal blijken of de scholekster zich heeft kunnen aanpassen aan de extremen in de veranderingen van het klimaat.
Bron
Van de Pol M., Ens B.J., Heg D., Brouwer L., Krol J., Maier M., Exo K.M., Oosterbeek K., Lok T., Eising C.M. & Koffijberg K. (2010). Do changes in the frequency, magnitude and timing of extreme climatic events threaten the population viability of coastal birds? Journal of Applied Ecology 47: 720?730.
Filmpje: Kiewit T.M. 2009 Vloed op Vennoot kwelder Ameland 4-10-09. www.youtube.com/watch .