Als op vijf december de goedheiligman menig kinderhart sneller doet kloppen, viert men op de Waddeneilanden een eigen Sinterklaasfeest dat weinig van doen heeft met de typisch Hollandse pakjesavond. Deze traditie vindt zijn oorsprong oeroude heidense riten en draagt bij aan het behoud van de eilander identiteit.

Op 4 en 5 december is het voor niet-eilanders raadzaam Ameland niet te bezoeken of binnen te blijven als men toch op het eiland verblijft. Het sunne- of sunderklaasfeest is voor en door eilanders en de tradities worden streng bewaakt. Het feest begint met de banenvegers die met knuppel en toeters de verduisterde straten van het dorp schoon vegen van vrouwen, meisjes en kinderen. Zij moeten tot middernacht binnen blijven. Brand in of bij een huis licht dan is dat een teken dat de Sundeklazen welkom zijn. Rond acht uur verschijnen de Grote Sundeklazen of Klaasomes onherkenbaar verkleed op straat, tikkend met stokken en loeiend door hun toeters. Dan begint het spel. Jongens en vrouwen proberen ongezien van huis te wisselen en de Klaasomes bezoeken de huizen waar licht brandt. Daar laten ze vrouwen over hun stok springen of maken met hen een dansje. Ze blijven onherkenbaar en verdwijnen weer rond middernacht in het niets.

Op de andere Waddeneilanden worden soortgelijke sinterklaasfeesten gevierd. Tijdens Sunderum op Terschelling trekken de mannen, onherkenbaar verkleed in zelfgemaakte pakken, door de dorpen. Op straat wordt gezocht naar huizen met openstaande deuren. Bij deze huizen wordt binnengedrongen en met verdraaide stem maken de mannen opmerkingen over recente gebeurtenissen in het dorp. Sunderum wordt afgesloten met een dansfeest waar de vrouwen de mannen mogen ontmaskeren. Het becommentariëren van de eilander actualiteit staat ook centraal in de Texelse variant. Op dit eiland viert men het Ouwe Sunderklaas op 12 december. De verklede eilanders nemen dan allerlei lokale gebeurtenissen op de hak. Op Schiermonnikoog gaan op 5 december de Klozums langs de deuren en waar licht brandt voert men een korte satirische sketch op. Als beloning ontvangt men dan een kleinigheid of een versnapering. Op Vlieland probeert men vooral de verklede eilanders die langs de open huizen gaan door het stellen van vragen te herkennen. Aan het eind van de avond vindt het demasqué plaats met veel bewondering voor degenen die nauwelijks herkend zijn.

Opvallend is dat op de Duitse Waddeneilanden alleen op Borkum een dergelijk feest plaats vindt. Ook hier lopen in het dorp verklede Klaasohms rond.  De ontstaansgeschiedenis van deze feesten is nog met raadselen omgeven. Sommige auteurs verwijzen naar heidense vruchtbaarheidsriten van Germaanse oorsprong waarbij de mannelijke bevolking vrouwen en kinderen moet beschermen tegen duivels en demonen. Ook wordt wel een verband gelegd met feesten ter ere van de godin van de jacht Diane. In ieder geval ziet men met uitzondering van de datum geen enkel verband met het traditionele Sint Nicolaas feest. Anderen gaan uit van een vermenging in de loop van de Middeleeuwen van deze heidense feesten met de verering van Sint Nicolaas. Dat zou o.a. blijken uit traditionele sinterklaasvieringen in Oostenrijk en Zwitserland. Zo vindt in het Zwitserse stadje Küssnacht op 5 december het Klausjagen plaats. Een imposante processie van o.a. met mijters verklede mannen die zijn oorsprong vindt in het verjagen van boze geesten.

De sinterklaasfeesten op de Waddeneilanden hebben een belangrijke functie voor de identiteitsvorming, concludeert cultureel antropoloog Rob van Ginkel. Als buitenstaander maakte hij een aantal Texelse sunderklaasfeesten mee. Dat de feesten nog met veel enthousiasme worden gevierd verklaart hij uit het feit dat de eilanders behoefte hebben om hun eigen identiteit te bevestigen. Met de komst van de relatief snelle veerverbindingen, de sterke groei van het toerisme en de invloed van de alom aanwezige nationale media kwam die onder druk te staan. Tijdens deze feesten is men weer echt onder ons en worden buitenstaanders niet echt op prijs gesteld.