Door: Gerbrand Gaaff
Datum: 6 juli 2012

Begin juli 2012 stelt het gerenommeerde oceanografische instituut NOAA op zijn website dat het bestaan van zeemeerminnen nooit bewezen is. Maar lang, lang geleden, toen de Waddenzee en het IJsselmeer nog samen Zuiderzee waren, gebeurde er bij Edam iets wat bij sommigen nog steeds twijfels oproept: de ontdekking van het 'zeewijf' Minne. In de overlevering nam haar voorkomen mythische vormen aan. Ze werd zelfs afgebeeld met vissenstaart. Hebben zeemeerminnen dan toch bestaan?

We schrijven 1403. Een storm woedt over Holland. Het water van de Zuiderzee bereikt gevaarlijke hoogten. Bij Edam breekt de wierdijk door, en het Purmermeer stroomt vol brak water. Met dat water spoelt er ook een vrouw naar binnen. Ze is naakt op een bedekking van wier na. Vissers proberen haar te vangen, maar ze is zo glad als aal, kan zwemmen als de beste en weet steeds weer te ontsnappen aan de netten. Later proberen twee Edammer melkmeisjes het op een andere manier. Ze proberen eerst contact te maken met de vrouw. Dat lukt. De vrouw gaat mee naar de stad. Daar wordt ze gewassen. Ze wordt gedoopt en krijgt volgens de latere overlevering de naam Minne. In het begin moeten de Edammers haar regelmatig in bedwang houden omdat ze terug wil naar zee. Opmerkelijk is dat ze de gewone Hollandse kost moet leren eten. Maar geleidelijk aan begint ze zich normaler te gedragen. Een tijd lang leeft ze onder de andere vrouwen in Edam. Dit trekt veel bekijks. Iedereen wil het 'zeewijf' wel zien. Later nemen Haarlemse hoogwaardigheidsbekleders haar mee naar Haarlem om haar daar tentoon te stellen. 

Bovenstaand verhaal is in 1470 opgetekend door de kroniekschrijver Joannes Gerbrandis van Leyden, prior van een klooster in Haarlem. Van Leyden zegt zich te baseren op gesprekken met ooggetuigen. Als monnik was Van Leyden eraan gehouden om zo waarheidsgetrouw mogelijk te werken, dus het is aannemelijk dat het verhaal in zijn versie voor een belangrijk deel klopt met wat er werkelijk is gebeurd. Later is het verhaal van het 'zeewijf van Edam' wel enorm verliederlijkt. Zo zouden er complete veldslagen om haar gewoed hebben en kreeg Minne in loop van de eeuwen de onvermijdelijke vissenstaart, die ze in de aantekeningen van Van Leyden echt nog niet had. In de Verlichting werd het zeewijf een icoon in de Hollandse waterbouwkundige literatuur. De gravure hiernaast, die dateert uit ongeveer 1785, toont haar met een peillood en een peilstok. Het Waterschap Purmerend voerde haar in zijn wapen. De term 'zeewijf', die nog steeds volop gebruikt wordt in de verhalen, is overigens veel minder plat dan hij in onze oren klinkt. 'Wijf' was lange tijd in Holland het normale woord voor een vrouw; daar zat niets beledigends aan.