Spring naar hoofd-inhoud Skip to page footer

Een dashboard voor het besturen van het waddengebied

Door: Tim van Oijen
Datum: 18 september 2013

In en rond de Waddenzee botsen ecologische en economische belangen regelmatig. Om een goed beleid en beheer tot stand te brengen is een integrale analyse nodig van de bestaande wetenschappelijke kennis. Hierin worden zowel ecologische indicatoren als indicatoren voor de sociaaleconomische ontwikkeling gebruikt. Ruimtelijke wetenschappers laten zien hoe een geografisch informatiesysteem (GIS) bij deze analyse kan helpen.

Bij de impact van economische activiteiten op het ecosysteem van de Waddenzee spelen vaak allerlei interacties een rol, op verschillende ruimtelijke schalen. Wetenschappers maken onderscheid tussen directe en indirecte interacties. Directe interactie is de competitie om ruimte tussen beide. Een voorbeeld hiervan is de aanleg van een haven waardoor natuur verloren gaat. Bij indirecte interactie is er meestal sprake van consumptie van een bepaald goed op de ene locatie, die gevolgen heeft op de locatie(s) die onderdeel zijn van het productiesysteem voor dit goed. Een voorbeeld van een indirecte interactie is als iemand op een markt in Amsterdam een vis koopt die in de Waddenzee is gevangen. Hiermee heeft de koper een effect op het ecosysteem van de Waddenzee, zowel door de visvangst als bijvoorbeeld doordat voor het aanlanden van de vangst een haven nodig is.
Wetenschappers van de afdeling Ruimtelijke Wetenschappen van Rijksuniversiteit Groningen stellen het gebruik van GIS voor om de verschillende interacties inzichtelijk te maken. Een GIS is simpel gezegd een systeem waarmee gegevens op een kaart worden gepresenteerd. Zo kon aan de hand van eerder onderzoek naar de waardering van de natuur in het waddengebied een kaart opgesteld worden die illustreert dat interacties niet tot de waddenregio beperkt blijven.

Een Limburger in Noordpolderzijl

Voor dat onderzoek werd een enquête gehouden onder leden van Natuurmonumenten. De leeftijd (hoger) en opleiding (hoger) waren niet representatief voor de Nederlandse bevolking, maar de ruimtelijke verdeling was dat wel. De 1781 deelnemers werd gevraagd om op een kaart aan te geven wat zij vanuit een nationaal oogpunt de landschappelijk meest aantrekkelijke plek vinden. Er werd 320 maal een locatie in het waddengebied geprikt. In de kaart hieronder staan deze locaties weergegeven. Met lijnen is aangegeven waar de respondent vandaan komt die een bepaalde plek op de kaart zette. Het eerste wat opvalt, is dat deze respondenten uit alle hoeken van het land komen. Er is bijvoorbeeld iemand uit Limburg die Noordpolderzijl (Gr.) als uniek gebied heeft aangemerkt. Veel respondenten zijn woonachtig in stedelijke gebieden. Verder valt op dat veel mensen een plek op de Waddeneilanden of op de Waddenzee zelf kiezen. De vastelandskust blijft hier duidelijk bij achter, met het Lauwersmeer als uitzondering.

Gedeeld basisbegrip

Data over de waardering van locaties door toeristen zou een van de indicatoren kunnen zijn die in een geïntegreerd GIS voor het waddengebied zouden kunnen worden opgenomen. Volgens de  wetenschappers zit de grote uitdaging in het gezamenlijk presenteren van zowel dit type gegevens als ecologische indicatoren, op een voor iedereen begrijpelijke wijze. Dit zou namelijk kunnen bijdragen aan een gedeeld basisbegrip bij beleidsmakers van belangrijke ecologische en economische ontwikkelingen binnen het gebied en hoe die verbonden zijn met ontwikkelingen daarbuiten. Onderstaande kaart laat zien hoe het GIS er uit zou kunnen zien. De wetenschappers benadrukken dat dit slechts een eerste en nog onuitgewerkt voorbeeld is. Het dashboard met metertjes (grafieken) voor verschillende indicatoren zou bestuurders moeten helpen om een juiste richting te volgen.

Bronnen

Daams, M.N., en F.J. Sijtsma (2013). Planting the SEED: towards a Spatial Economic Ecological Database for a shared understanding of the Dutch Wadden Area. Journal of Sea Research 82, p.153-164.

Sijtsma, F.J., M.N. Daams, H. Farjon en A.E. Buijs (2012). Deep feelings around a shallow coast. A spatial analysis of tourism jobs and the attractivity of nature in the Dutch Wadden area. Ocean & Coastal Management 68, p.138-148.

www.hotspotmonitor.eu