Een bijzonder slakje op Rottumerplaat
Door: Hans Revier
Datum: 23 juni 2016
In het waddengebied gaat de aandacht meestal uit naar de zeebeesten. Maar ook op het land, vooral in de meer ongerepte delen van de duinen, kunnen hele bijzondere beesten voorkomen. Zo ontdekte men op Rottumerplaat de nauwe korfslak (Vertigo angustior). Een heel klein, zeldzaam en beschermd landslakje.
Habitatrichtlijn
In totaal komen in Nederland zo’n 100 verschillende soorten landslakken voor. Veel soorten zijn erg algemeen en kun je overal aantreffen. Andere soorten zijn sterk aan zeer specifieke biotopen gebonden en erg zeldzaam. De nauwe korfslak was tijd alleen bij slakkenkenners bekend. Maar na het tot stand komen van de Europese natuurbeschermingsregels, waardoor deze soort net als zijn beroemde ‘broertje’ de zeggekorfslak onder een streng beschermingsregime kwam te vallen, groeide de belangstelling voor de verspreiding in Nederland. De overheid is volgens de Europese habitatrichtlijn namelijk verplicht om eens in de zes jaar te melden hoe het met deze soort gaat.
Zeer lokaal
Je moet goed zoeken om de nauwe korfslak te vinden. Het tonvormige huisje is links gewonden en niet groter dan 1,9 mm hoog en 0,8 mm breed. Volwassen dieren hebben vijf windingen die geleidelijk in grootte toenemen. De twee voorlaatste windingen zijn gestreept of geribd. In de opening van het huisje zitten 4-5 tandvormige plooien. De levende exemplaren hebben een sterk glanzend bruinrode kleur, dode zijn vaak donkerbruin en dof tot zelfs wit.
De slakjes voeden zich met schimmels in afgestorven plantaardig materiaal. De slakjes komen vooral voor in kleine zeer lokale populaties, vooral in kalkrijke duingebieden. Daar leven ze vooral in vochtige, beschutte plekken tussen het bladstrooisel. Ten noorden van Petten, in de meer kalkarme duinen was tot 2005 het voorkomen van de nauwe korfslak niet vastgesteld. Slechts een exemplaar was in 1936 op Terschelling gevonden. Het aantreffen van een levensvatbare populatie op Rottumerplaat in 2006 was dan ook een grote verrassing.
Stormvloedlijn
In het kader van een grote inventarisatie van Nederlandse landslakken bezochten de malacologen ook Rottumerplaat. Ze onderzochten 31 locaties op het eiland op het voorkomen van land- en kwelderslakken. Men nam in totaal 18 verschillende soorten waar. Met eerdere gegevens van de vogelwachters, die de fauna van het onbewoonde eilandje inventariseerden, komt het totaal van de soorten op Rottumerplaat op 22. Waaronder zeldzame soorten als de tere dunschaal (Abra tenuis) en oubliehoren (Retusa obtusa). Heel bijzonder was de vondst van een groot aantal levende exemplaren van de nauwe korfslak in het strooisel van de stormvloedlijn, een heel ander biotoop dan de bosjes en vochtige delen in de duinen van Holland en Zeeland.
Stuifdijk
In 2015 bracht men weer een bezoek aan Rottumerplaat. Men was vooral benieuwd hoe het zou gaan met de nauwe korfslak, of dit nietige slakje de dynamiek op dit eiland –en dan vooral de kracht van de golven- kon weerstaan. De soort bleek weer aanwezig te zijn op de eerder vastgestelde vindplaats en had zijn leefgebied ook flink uitgebreid. Vond men in 2006 de slakjes in een gebiedje van circa 15 m2, nu kwamen ze voor over een zone van 1,5 km lengte en circa 5 tot 10 m breed. Mogelijk is het huidige verspreidingsgebied zelfs nog groter, want men kon slechts een kwart van het potentiele leefgebied onderzoeken. In ieder geval is een grote populatie aanwezig in de aanspoelsellijnen op de stuifdijk aan de zuidzijde van het eiland. De dieren leven hier ook in twee aansluitende, iets hoger gelegen populierenbosjes op de stuifdijk, en zeer algemeen in iets lager gelegen rietveldjes op de overgang van kwelder naar stuifdijk.
De niet door de mens beheerde, dynamische natuur van Rottumerplaat draagt waarschijnlijk bij aan het succes van dit slakje. In de Hollandse duinen gaat de soort door natuurbeheersmaatregelen als begrazing en afplaggen behoorlijk achteruit. Nader onderzoek zal moeten vaststellen of de nauwe korfslak ook in andere ongerepte delen van het waddengebied voorkomt.
Bronnen
Neckheim, C. M., van Leeuwen, S. J., & Jansen, E. A. (2007). De malacofauna van Rottumeroog. Verslag van een inventarisatie in het kader van het Project Habslak en het Atlasproject Nederlandse Mollusken.
Kuijper, W. & S. van Leeuwen (2015). De Nauwe korfslak Vertigo angustior en andere landslakken op Rottumerplaat in 2015. In: Spirula 406: 39-42.
A. Boesveld, A.W. Gmelig Meyling & J.H. de Boer (2015). Nauwe korfslak Vertigo angustior op Goeree. Analyse van de verspreidingsgegevens over 2001-2010 inclusief resultaten van een aanvullende inventarisatie. Metridium / Stichting ANEMOON.