Buitendelta’s spelen een grote rol in de sedimenthuishouding van de Waddenzee. Omdat men zandsuppleties overweegt in deze ondiepe geulenstelsels aan de Noordzeekant van de zeegaten, is het ecologisch functioneren in kaart gebracht. Hoewel nog veel kennisvragen onbeantwoord zijn blijken deze gebieden van groot belang voor visetende zeevogels, zeehonden en bruinvissen.

Via de zeegaten tussen de eilanden is de Waddenzee verbonden met de Noordzee. Op de ritme van het getij stroomt hier het water in en uit. Door bezinking van zand dat met de ebstroom uit de Waddenzee wordt meegevoerd zijn aan de buitenzijde van de zeegaten de zogenaamde buitendelta’s ontstaan. Deze stelsels van geulen, ondieptes en zandplaten zijn van groot belang voor de sedimenthuishouding van de Waddenzee. (Zie ook Wadweten: Buitendelta: Laatste halte voor sediment van 26 januari 2012.) Hier bevindt zich een deel van de zandvoorraad waarmee het geohydromorfologisch systeem van de Waddenzee de zeespiegelstijging kan bijhouden en de bodemdaling kan compenseren. Ten gevolge van de afsluiting van de Zuiderzee en de Lauwerszee neemt het volume van de buitendelta’s af. Gezien de toenemende zandhonger van de Waddenzee wordt overwogen grote zandsuppleties bij de delta’s uit te voeren. Omdat dat ten koste kan gaan van de natuurwaarden van deze gebieden is literatuuronderzoek uitgevoerd naar het biologische systeem van de buitendelta’s.

Elke dag verplaatsen zich grote watermassa’s over en langs de buitendelta’s. Het zijn bijzonder dynamische gebieden, met tijdens storm zware branding op de ondieptes en een voortdurend veranderend onderwaterlandschap. Door de hoge stroomsnelheden komen relatief grove en zuurstofrijke sedimenten voor. Voor de zandspiering zijn dit ideale gebieden. Deze vissoort is de favoriete prooi van onder andere de grote stern en de dwergstern. Voor deze laatste soort, die op de punten van de eilanden broedt en slechts een kleine actieradius heeft, zijn buitendelta’s met een goed aanbod aan zandspiering van levensbelang. Ook voor andere zeevogelsoorten zijn het belangrijke foerageergebieden. Voor vanuit de lucht jagende vogels als de Jan van Gent zijn door de golfwerking vissen beter beschikbaar.

Uit verspreidingsonderzoek met behulp van GPS-loggers blijkt dat zeehonden zich veelvuldig ophouden in de buitendelta’s. Of ze iets anders doen dan zwemmen is niet vast te stellen. Maar met name de grijze zeehond eet, naast platvissen, ook veel zandspiering. Daarnaast zijn droogvallende platen in de buitendelta’s als de Razende Bol bij Texel en de Engelschhoek nabij Terschelling, voor deze zeehondensoort een favoriete plek om te rusten, jongen te werpen en te zogen. Van bruinvissen is ook niet bekend of ze jagen op de vis die voorkomt in de buitendelta’s. Studies in Schotland tonen echter aan dat deze zeezoogdieren een voorkeur kunnen hebben voor het foerageren in gebieden met een zeer sterke getijdestroming en een hoge turbulentie. Mogelijk zijn de buitendelta’s ook belangrijk voor de gevlekte haai en de gladde haai. Omdat in de Noordzeekustzone heel af en toe jonge haaitjes worden gevangen, lijkt het aannemelijk dat ergens in deze delta’s volwassen exemplaren hun jongen baren.

Omdat de buitendelta’s zulke verraderlijke gebieden zijn is er, vergeleken met de Waddenzee, weinig veldonderzoek uitgevoerd. Goede survey-gegevens voor bodemdieren ontbreken en ook de visstand wordt niet regelmatig gemonitord. Om meer te weten te komen over mogelijke effecten van zandsuppleties in deze gebieden zal, met de zandspiering als sleutelsoort, het voedselweb van de buitendelta’s verder in kaart moeten worden gebracht.l
     

Leopold, M. F., & Baptist, M. J. (2016). De buitengewone biologie van de buitendelta's van de Nederlandse Waddenzee (No. C076/16). IMARES.

Cleveringa, J., Mulder, S., & Oost, A. (2004). Kustverdediging van de koppen van de Waddeneilanden: de dynamiek van de kust nabij buitendelta's en passende maatregelen voor het kustbeheer. Rijkswaterstaat, RIKZ.