Voortplanten kan ook alleen!

Op harde substraten in de Wadden- en Noordzee komen verschillende soorten zeeanemonen voor. Deze bloemdieren hebben creatieve voorplantingsmethodes. Zo kunnen ze zich naast de geslachtelijke voortplanting  vaak ook op een ongeslachtelijke manier reproduceren. De manier van aseksuele voorplanting kan per soort verschillend zijn.

Het doel van alle levende organismen is voortplanting om de soort in stand te houden. Bij de seksuele reproductie van anemonen laten de vrouwtjes eicellen en de mannetjes zaadcellen los in de waterkolom. In het water smelten de zaadcellen met de eicellen samen en hieruit ontwikkelt zich een anemoonlarve. De larve zal zich vervolgens vestigen op een zo gunstig mogelijke locatie en uitgroeien tot een volwassen dier dat een beetje van de vader én de moeder heeft.

Veel anemoonsoorten kunnen zich ook op een aseksuele of ongeslachtelijke manier voortplanten. Het grote voordeel hiervan is dat ze bij afwezigheid van het andere geslacht ook voor nakomelingen kunnen zorgen. Anemonen kiezen vaak voor deze manier van voortplanten bij slechte levensomstandigheden, zoals een lage saliniteit, door het tijdelijk droog staan van de anemoon, of sterke schommelingen in temperatuur of lichtintensiteit. Bij ongeslachtelijke voortplanting zullen nakomelingen precies dezelfde eigenschappen hebben als het moeder- of vaderorganisme.

Er is veel variatie in de aseksuele voortplantingsmethoden van de bloemdieren. Onderzoekers hebben deze in vijf groepen geplaatst: voortplanting door een dwarse- of lengtekernsplijting, door afsplitsing van de voet, of door het ontwikkelen van nakomelingen vanuit de tentakels na of voor afwerping.

In het geval van een dwarse kernsplijting zal de anemoon een soort band vormen in het midden van de poliep. Het lijkt dan alsof deze afgekneld wordt met een elastiekje. Bij de band zullen zich nieuwe tentakels ontwikkelen en de poliep zal zich uiteindelijk door uitstrekking splitsen. Na de splitsing zal de voet van het bovenste deel en de mond van het onderste deel zich regenereren.

De meest gevonden manier van ongeslachtelijke voortplanting is doormiddel van een kernsplitsing over de lengte. De anemoon zal zich doormidden scheuren doordat het zichzelf ver uitstrekt in de breedte. Na de scheiding zullen de gescheurde kanten van de lichamen dichtgroeien en zullen de tentakels en de mond doorgroeien tot een volwaardige anemoon.

Een andere methode is dat de anemoon een fragment ontwikkelt vanaf de voet. Alleen de cellen in de voet van het dier groeien dan verder in de breedte en koppelen zich af van het moederdier. De opperhuid zal circulair groeien waarbij de beide zijden uiteindelijk aan elkaar gaan hechten. Tijdens dit proces zullen zich de eerste tentakels gaan vormen. Hierna zullen alle vitale delen van de bloemdieren zich verder ontwikkelen. Deze vorm van aseksuele voortplanting is veel onderzocht bij de zee-anjelier, één van de algemene anemoonsoorten van het Nederlandse kustgebied.

Tot slot zijn er soorten die zich ongeslachtelijk voortplanten vanuit de tentakels! Normaliter werpt de moederanemoon een tentakel af door het aanspannen van een sluitspier die aan de basis van de tentakel zit. De afgeworpen tentakel krijgt een opening aan de kant die verbonden was met de moederanemoon waaruit zich de eerste tentakels en een voet ontwikkelen. Later zullen de andere lichaamsdelen van de anemoon gevormd worden. Een variant van deze methode is dat de moederanemoon de tentakel niet afwerpt maar dat nieuwe individuen zich aan de moeder vormen. Pas als de nieuwe individuen alle vitale delen hebben ontwikkeld zullen ze de moeder loslaten om zich elders te vestigen.