De zeehondenpups komen steeds vroeger
Door: Gerbrand Gaaff
Datum: 5 oktober 2017
Rond de langste dag komt de eerste. Dat was jarenlang de aanduiding van het begin van de periode dat de jonge gewone zeehonden ter wereld komen in de Waddenzee. Maar inmiddels is duidelijk dat de pups steeds vroeger geboren worden. Sophie Brasseur van Wageningen Marine Research promoveerde onlangs op haar onderzoek naar de zeehonden in de Waddenzee. In haar proefschrift wijdt zij een hoofdstuk aan de vervroeging van de geboorteperiode.
Tellen vanuit vliegtuigjes
Elke zomer vliegen zeehondenonderzoekers bij laagwater over de Waddenzee. Ze fotograferen dan een aantal dagen achter elkaar de zeehondengroepen die op de wadplaten liggen. Die foto's worden gebruikt om de aantallen volwassen zeehonden en pups te tellen. Dit gebeurt al sinds 1977. Omdat elke foto voorzien is van de datum van opname kon Brasseur de beelden ook gebruiken om het verschuiven van het moment van de meest getelde pups te analyseren. Sinds 1977 is de dag dat de meeste gewone zeehondenpups in de Waddenzee geteld worden 21 dagen vroeger komen te liggen, van -gemiddeld- 14 juli naar 23 juni.
Uitgestelde innesteling
Zeehonden timen het moment dat hun pups geboren worden. De vrouwtjes worden vruchtbaar zodra de pups gespeend zijn en hun leventje op eigen kracht kunnen gaan leiden. Dan is het tijd voor de paring. Maar de bevruchte eicel nestelt zich niet meteen in de baarmoederwand. Dat wordt uitgesteld tot het moment dat de geboorte zal plaatsvinden op het meest geschikte moment. Blijkbaar kunnen de vrouwtjes in een zeehondenpopulatie dit tijdstip binnen enkele decennia aanmerkelijk vervroegen.
Leeftijd speelt geen rol
Op zoek naar een verklaring voor het vervroegen van de geboortegolf sluiten Brasseur en haar medewerkers een paar theorieën uit. Zo is het niet waarschijnlijk dat de leeftijdsopbouw van de populatie de oorzaak is. Oudere vrouwtjes brengen doorgaans eerder hun pup ter wereld. Toch heeft dat in de Waddenzee geen rol van betekenis gespeeld. Door de twee grote virusepidemieën werd de leeftijdsopbouw van de zeehondenpopulatie gedurende meer dan vijf jaar aanmerkelijk veranderd, terwijl het vervroegen van de geboortegolf in die periodes gewoon doorging.
Meer vis voor de vrouwtjes
De onderzoekers zoeken de echte verklaring bij de prooi van de zeehonden: de vis. Sinds het midden van de jaren '70 is er veel veranderd in het visbestand van de zuidelijke Noordzee en de Waddenzee. De visserij op grote roofvissen werd steeds effectiever. Daardoor konden steeds meer kleine bodemvissen overleven. En dat is nu juist het stapelvoedsel voor zeehonden. Een vrouwtjeszeehond verliest veel gewicht bij de geboorte en het zogen van de pup. Hoe eerder ze dat weer kan bijeten hoe beter. Nu er steeds meer vis te eten is, is het dus gunstiger om de jongen eerder ter wereld te brengen, zodat de vrouwtjes sneller weer op gewicht zijn.
Bron
Brasseur, S.M.J.M, 2017: Seals in Motion. Proefschrift Universiteit Wageningen, Hoofdstuk 3.