De ecotopen in de Waddenzee op de kaart

Onderzoekers hebben een voor iedereen digitaal beschikbare ecotopenkaart gemaakt van de internationale Waddenzee. Deze kaart deelt de zee op in verschillende ecotopen: gebieden die op basis van fysische eigenschappen als diepte, zoutgehalte en stroming en ecologische eigenschappen als de aanwezigheid van kwelders sterk overeenkomen. De kaart geeft inzicht in de verschillen tussen de 39 getijdebekkens en kan een basis vormen voor een integraal beleid en beheer van de Waddenzee.

Er is maar een keer eerder een ecotopenkaart gemaakt van de internationale Waddenzee, eind jaren zeventig. Het was daarom hoog tijd voor een nieuwe, die de recente situatie in de Waddenzee in beeld brengt. Voor het maken van de kaart werden van verschillende bronnen gebiedsdekkende gegevens verzameld over de diepte, het zoutgehalte en de variatie daarin, de stroomsnelheid, de droogvalduur, de sedimentsamenstelling en de aanwezigheid van harde substraten en kwelders.

Elk van deze factoren werden onderverdeeld in klassen. Zo werd bijvoorbeeld de diepte onderverdeeld in het sublittoraal (permanent onder water), littoraal (elk getij onder water) en het supralittoraal (zelden onder water). Het littoraal kan weer worden onderverdeeld in laag-, midden- en hooglittoraal. Voor wat betreft de stroming werden laag- en hoogdynamische gebieden onderscheiden. De vele mogelijke combinaties werden versimpeld tot 11 ecotopen waarvan de verspreiding over de Waddenzee in de kaart is weergegeven.

Uit de ecotopenkaart blijkt dat de 39 getijdebekkens die de internationale Waddenzee rijk is van elkaar verschillen qua relatieve aanwezigheid van de ecotopen. Door middel van een clusteranalyse werden vier verschillende typen getijdebekkens onderscheiden:

• bekkens met veel laagdynamische, laaglittorale ecotypen. Deze worden aan weerseinden van het waddengebied gevonden. Onder meer het Marsdiep en Borndiep behoren hiertoe, en de noordelijkste Deense getijdebekkens;
• bekkens met veel hoogdynamische, sublittorale ecotypen, waartoe de estuaria zoals de Eems-Dollard, de Jade, de Weser en de Elbe behoren;
• ondiepe bekkens die voor meer dan de helft bestaan uit laagdynamische, mid-littorale ecotypen. Dit is een klein cluster van zeven relatief kleine bekkens in de Duitse Bocht die samen maar 4% van de Waddenzee beslaan;
• bekkens met een gelijkelijke verdeling van laagdynamische laaglittorale en midlittorale ecotypen. Hier zijn het Nederlandse Pinkegat en de Zoutkamperlaag voorbeelden van.

De ecotopenkaart is een hulpmiddel om een snelle inschatting te kunnen maken van de geschiktheid van verschillende delen van de Waddenzee voor bepaalde soortengemeenschappen. Om verder inzicht te krijgen in waar bepaalde soorten goed kunnen leven kunnen de ecotopenkaart en de gegevens waar deze op is gebaseerd worden gebruikt als basis voor verdere analyses en modelleringsstudies.

De ecotopenkaart kan ook helpen bij het maken van een integraal, internationaal waddenbeleid omdat hij een beeld geeft van de internationale verspreiding van bepaalde leefgebieden. De kaarten bieden bijvoorbeeld een overzicht van de aanwezigheid van harde substraten, zoals dijken en kades, in het waddengebied. Deze hebben hun eigen unieke soorten maar zijn ook vaak de eerste vestigingsplaats van invasieve soorten, die een probleem kunnen vormen waarvoor internationaal beleid van groot belang is.