De slibmotor bij Koehoal
Door: Hans Revier
Datum: 21 februari 2019
Met baggerslib uit de haven van Harlingen kweldergroei stimuleren. Dat was de doelstelling van het project Slibmotor Koehoal dat in 2016 van start ging. Hoewel uitbreiding van het kwelderareaal uitbleef concluderen de onderzoekers dat het concept van de slibmotor werkt.
Bouwen met natuur
Kwelders hebben niet alleen een hoge natuurwaarde, maar leveren ook een belangrijke bijdrage aan de waterveiligheid. Ze dempen de kracht van de golven en spelen zo een rol in de kustverdediging (zie ook Wadweten: Kansen voor kwelders). Het idee voor de Slibmotor Koehoal is gebaseerd op de Building with Nature filosofie: zo veel mogelijk gebruik maken van natuurlijke processen in de waterbouw, zodat nieuwe kansen voor natuur, economie en maatschappij ontstaan. Om de haven van Harlingen op diepte te houden wordt elk jaar 1,3 miljoen m3 slib opgebaggerd. Normaliter dumpt men dat slib vlak bij de uitgang van de haven, zodat een aanzienlijk deel weer terugstroomt. Binnen het project is onderzocht of een meer noordelijk gelegen verspreidingslocatie er voor zal zorgen dat de aanwezige stroming het slib naar de oostelijk van Harlingen, nabij Koehoal en Westhoek, gelegen kwelders zal transporteren. Niet alleen wordt het slib zo vastgelegd, maar draagt het ook bij aan kwelderontwikkeling.
Tracers
In de winter van 2016 is 300.000 m3 slib bovenstrooms van de kwelders bij Koehoal verspreid. En een jaar later nog eens 170.000 m3. Om de oude en nieuwe verspreidingslocatie met elkaar te vergelijken zijn tracers, fluorescerende kleurstoffen, aan het te verspreiden baggerslib toegevoegd. Uit metingen bleek dat 80% van het slib dat op de nieuwe locatie was verspreid na een maand het kweldergebied had bereikt. Van de oude locatie, bij de haven van Harlingen, kwam slechts 20% van het slib op de gewenste locatie. Naast dit traceronderzoek zijn ook veldmetingen, o.a. hoogtemetingen met drones, uitgevoerd om de kwelderontwikkeling in beeld te brengen. Uit de metingen bleek dat het slib in grote hoeveelheden, met een sedimentatie van 20 centimeter in twee jaar, op de bestaande kwelders terecht kwam. Een deel van het slib spoelde onder invloed van stormen ook weer weg. De natuurlijke dynamiek in het gebied, veroorzaakt door stromingen en wind, bleek veel groter dan men aanvankelijk had gedacht. Maar toch was de gemeten netto-aanslibbing tussen de 5 en 10 centimeter, hoger dan de op basis van rekenmodellen voorspelde 2 centimeter.
Veel geleerd
Ondanks de toename in hoogte van de bestaande kwelders bleef uitbreiding van het kwelderareaal uit. De onderzoekers komen tot de conclusie dat de bestudeerde kwelders fungeren als een soort tussenstation. Vandaar uit wordt het slib verder het gebied in getransporteerd en sedimenteert het in rustiger gebieden. Een slibmotor kan effectiever werken als de locatie aan het eind van een dergelijke slibtransportketen ligt. Verder ontdekten ze dat de zoet-zoutgradiënt van het water in de getijgeul ook van grote invloed is op het slibtransport. Zoet water en zout water vermengen zich moeilijk en dat is van invloed op de hoeveelheid slib die meegevoerd kan worden. Simpel gezegd: omdat het zeewater bij Harlingen zoeter is dan bij Koehoal gaat een deel weer terug richting Harlingen. Het project Slibmotor Koehoal is nog niet afgerond. Deze winter is de kweldergroei nog gemeten in de situatie dat geen slib is verspreid op de nieuwe locatie. Uiteindelijk levert het project kennis op die gebruikt kan worden voor het opstellen van criteria voor de verspreiding van slib, de praktische en technische haalbaarheid van slibmotoren en de identificatie van geschikte locaties.
Bronnen
Baptist, M. J., Gerkema, T., Van Prooijen, B. C., Van Maren, D. S., van Regteren, M., Schulz, K., ... & Willemsen, P. (2019). Beneficial use of dredged sediment to enhance salt marsh development by applying a ‘Mud Motor’. Ecological Engineering, 127, 312-323.
Website Ecoshape: https://www.ecoshape.org/nl/projecten/slibmotor-haven-van-harlingen/
Video met uitleg over de slibmotor: https://www.youtube.com/watch?v=DYKhOZ-SsnE