De zwarte zee-eend is degenslikker geworden

Zwarte zee-eenden zijn echte zeevogels die duikend hun voedsel van de zeebodem halen. Ze ruien en overwinteren met tienduizenden boven de Waddeneilanden in de Noordzee-kustzone. Biologen onderzochten de voedselvoorkeur van zwarte zee-eenden die bij de Noord-Duitse Waddeneilanden ruien. Daaruit blijkt dat de Amerikaanse zwaardschede, een langwerpige schelpdiersoort die sinds eind jaren zeventig hier voorkomt, een belangrijke prooi voor de eend is.

De zwarte zee-eend doet zijn naam eer aan: het is de zwartste eend op zee. De mannetjes zijn echt zwart, de vrouwtjes zijn donkerbruin. Zwarte zee-eenden broeden in Noord-Europa en zijn in Nederland als doortrekker en overwinteraar waar te nemen. Ze komen in grote aantallen op de Noordzee boven de Waddeneilanden voor; in de Waddenzee zelf zitten ze maar weinig. Zwarte zee-eenden halen hun voedsel vooral van de zeebodem. Met hun gevoelige snavels zoeken ze op de tast schelpdieren. De eenden zijn uitstekende duikers die gemakkelijk 2 tot 7 meter diep komen en zelfs een diepte van 20 meter kunnen halen.

Duitse biologen hebben onderzocht wat de belangrijkste voedselbronnen van de zwarte zee-eend zijn. Ze deden dit aan de hand van de analyse van de maaginhoud van 88 exemplaren die tussen 2005 en 2016 op stranden langs de Duitse Noordzeekust waren aangespoeld. In meer dan een derde van de vogelmagen werd de Amerikaanse zwaardschede aangetroffen. Deze schelpdiersoort werd aan het eind van de jaren zeventig voor het eerst gezien in de Waddenzee. Vermoedelijk zijn de larven met ballastwater van schepen aangevoerd. De zwaardschede is met zijn langwerpige vorm en scherpe randen mogelijk niet het makkelijkste hapje. Wel bevat het dier veel vlees in relatief weinig schelp, en is dus toch een aantrekkelijke voedselbron. Er zaten ook veel kokkelschelpstukjes in de eendenmagen. Die waren volgens de biologen waarschijnlijk niet van levend gevangen kokkels maar waren al schelpstukjes die los op de zeebodem lagen. De eenden aten deze waarschijnlijk op om bij de vertering te helpen.

Volgens de onderzoekers is het aannemelijk dat zwarte zee-eenden in staat zijn om op plekken waar ze in hoge dichtheden voorkomen, in een relatief korte tijd de voedselvoorraad aan Amerikaanse zwaardschedes in de bodem te decimeren. De switch naar de Amerikaanse zwaardschede was al langer bekend uit onderzoek bij de Nederlandse Waddeneilanden (zie ook WadWeten: Amerikaanse zwaardschedes zijn vis en vogelvoer). Het is wel opmerkelijk dat de halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata) een veel kleiner aandeel van het dieet vormt dan dat uit historische gegevens werd verwacht. De wetenschappers concluderen daarom dat de zwarte zee-eend goed in staat is om zich in enkele decennia aan te passen aan een veranderende prooibeschikbaarheid.