Meer Amerikaanse strandschelpen?
Door: Cora de Leeuw
Datum: 9 juli 2020
Er verschijnen regelmatig nieuwe uitheemse soorten in de Waddenzee. Sinds 2017 hebben onderzoekers de Amerikaanse strandschelp (Mulinia lateralis) ontdekt. Deze heeft grote potentie om een invasieve soort te worden en een concurrent van de inheemse Kokkel. Maar de soort zou ook een voedselbron voor andere dieren kunnen zijn, of zich niet verder gaan uitbreiden.
Uitheemse soorten
Zeker al vanaf de jaren ’70 komen er uitheemse soorten voor in de Waddenzee, vanuit de hele wereld. Onder meer de in 2018 overleden Prof. dr. Wim Wolff beschreef dat deze nieuwe soorten, zoals bijvoorbeeld de Japanse oester, de Amerikaanse zwaardschede en het Japanse bessenwier, soms zeer dominant kunnen zijn en een grote invloed kunnen hebben op de ecologie van de Waddenzee. Veel uitheemse soorten bereiken de Waddenzee via ballastwater: water dat schepen gebruiken om stabiel te blijven als ze niet helemaal vol zijn. Volgens het internationale Ballastwaterverdrag moeten vanaf 2024 alle schepen een installatie hebben om ballastwater te zuiveren van uitheemse organismen, om het risico van verspreiding te verminderen of weg te nemen.
Momenteel worden er nog steeds nieuwe uitheemse soorten aangetroffen die waarschijnlijk met ballastwater meegekomen zijn. De jachthavens in de Waddenzee fungeren daarbij als belangrijke verspreidingsstations (zie WadWeten Exoten en de recreatievaart, 9 november 2017). Ook komen er nieuwe soorten vanuit omringende wateren naar de Waddenzee, omdat ze zich door de verandering van het klimaat in het steeds warmer wordende Waddenzeewater kunnen handhaven. De Nederlandse Malacologische Vereniging heeft onlangs haar Zoekkaart ‘Schelpen van het Nederlandse strand’ aangepast door toevoeging van vier steeds gewoner wordende exoten.
De Amerikaanse strandschelp
De laatste jaren lijkt het snel te gaan met de komst van uitheemse soorten, vooral wat betreft slakken en schelpdieren. Een daarvan is de Amerikaanse strandschelp (Mulinia lateralis). In 2017 is deze voor het eerst in de Voordelta (Zeeland) en de Dollard aangetroffen door onderzoekers van Wageningen Marine Research (WMR) en het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). In 2018 is de soort in de Westerschelde en op meerdere plaatsen in de Waddenzee en het Eems-Dollard-estuarium waargenomen en in 2019 ook op het Balgzand. Van oorsprong komt de Amerikaanse strandschelp voor in de westelijke Atlantische Oceaan, langs de oostkust van Noord-Amerika van de Golf van St. Lawrence tot de Golf van Mexico. Daar lijkt het een typisch estuariene soort vanwege de voorkeur voor fijn sediment en niet te zout water. Daarom zou de Amerikaanse strandschelp ook goed in de Nederlandse getijdenwateren kunnen gedijen en zeker in de Waddenzee.
Herkenning
De Amerikaanse strandschelp lijkt veel op de inheemse Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata), maar deze komt vooral voor op zandige en zoute plaatsen, in Nederland langs het Noordzeestrand. De Amerikaanse strandschelp is meer een wadsoort en de schelpen zijn boller. Aan de top zijn de schelpen van de Amerikaanse strandschelp glad en de slotband ligt aan de binnenkant van de schelp. Deze slotband heeft tandjes, die bij de Halfgeknotte strandschelp gekarteld zijn en bij de Amerikaanse strandschelp glad.
Invasie?
Diverse onderzoekers denken dat de Amerikaanse strandschelp de potentie heeft om een invasieve soort te worden. Wat betreft het leefmilieu past de soort goed in de Waddenzee. Daarnaast zijn de dieren al na 60 dagen geslachtsrijp, kunnen ze een generatietijd hebben van 3 maanden en een groot aantal nakomelingen produceren. Ze kunnen ook onder zuurstofloze omstandigheden leven en bij extreme temperaturen. Ze leven van hoge concentraties fytoplankton: microscopisch kleine algen die in het water zweven. Ze zouden hiermee een geduchte concurrent kunnen zijn van de Kokkel. Daarnaast kunnen ze ook als voedsel dienen voor krabben, vissen, zeesterren en schelpdier-etende vogels zoals scholeksters en eidereenden. Onderzoekers van het NIOZ hebben een kaart gemaakt met het potentiële habitat van de Amerikaanse strandschelp. Dat beslaat vooral de droogvallende delen van de oostelijke Waddenzee en het Eems-Dollard-estuarium. De tijd zal het leren hoe het met deze soort verder gaat.
Bronnen
Craeymeersch, J.A., M.A. Faasse, H. Gheerardyn et al., 2019. First records of the dwarf surf clam Mulinia lateralis (Say, 1822) in Europe. Mar Biodivers Rec 12, 5 (2019).
Klunder L., M. Lavaleye, L.K. Schaars, R. Dekker, S. Holthuijsen & H.W. van der Veer, 2019. Distribution of the dwarf surf clam Mulinia lateralis (Say, 1822) in the Wadden Sea after first introduction. BioInvasions Records 8(4): 818–827
Gittenberger, A. & M. Rensing, 2012. Nieuwe exoten in de Waddenzee. De Levende Natuur jaargang 113, nr 3.
WadWeten: Exoten en de recreatievaart (9 november 2017)
Alweer een nieuwkomer: de Amerikaanse strandschelp op de website van de Nederlandse Malacologische Vereniging
Nieuwe schelpdiersoort voor Europa ontdekt op de website van Nature today ((8 maart 2019)
Amerikaanse strandschelp in opmars op de website van Nature today (26 januari 2020)
Molluskenfauna van Nederland steeds exotischer op de website van de Nederlandse Malacologische Vereniging
Mossels en kokkels opgelet: jullie krijgen concurrentie! op de website van Omroep Zeeland (8 maart 2019)
Mulina lateralis op Wikipedia