Nachtvlinderen in een Dark Sky Park

Van 2004 tot en met 2018 zijn de nachtvlinders in het Lauwersmeer geïnventariseerd. De meest gebruikte methode was ‘het vangen op licht’. Een met een felle lamp lokt vlinders aan die gaan zitten op het achter de lamp strak gespannen laken. Dan kunnen gemakkelijk gedetermineerd worden. Daarnaast zijn de vlinders met een netje verzameld en gebruikte men ook ‘smeer’. Dit is een stroperig mengsel van appelmoes en appelstroop met een flinke scheut bier of wijn. Dat werd aangebracht op een kale boomstam om vlinders te lokken. Het voorkomen van een klein aantal soorten, voornamelijk wespvlinders, is vastgesteld door kunstmatige feromonen, de geurstoffen die vrouwtjes aanmaken, te verspreiden en zo de mannetjes te lokken.

Zowel de micro- als de macronachtvlinders van het Lauwersmeer zijn tijdens het onderzoek geïnventariseerd. In totaal zijn 112.413 exemplaren geteld behorende tot circa 1.120 soorten. De waarnemingen van de macronachtvlinders zijn nader uitgewerkt en gepubliceerd. Een overzicht van de micronachtvlinders volgt later. Uit de ruim 19.000 waarnemingen van de macro’s kon het voorkomen van 442 soorten in het Lauwersmeer worden vastgesteld. Daarmee is het Lauwersmeer te vergelijken met soortenrijke gebieden als de Vijlenerbossen in Zuid-Limburg of de Amsterdamse Waterleidingduinen. Opvallend waren de uitzonderlijk hoge aantallen soorten die per keer werden geteld. Vaak meer dan 100 soorten per nacht en soms tussen de 120 en 130 soorten. Het totaal aantal vlinders dat dan werd waargenomen kon wel oplopen tot meer dan 2.000 exemplaren. Het hoogseizoen van de nachtvlindertellingen loopt van half mei tot en met half augustus. Na september werden specifieke najaarssoorten als de herfstrietboorder, de zwartstipvlinder of de bruine herfstuil gevangen.

Net zoals bij de vogels herbergt het Lauwersmeer een aantal zeldzame soorten macronachtvlinders. Zo was van 21 soorten niet bekend dat ze in de provincie Groningen voorkwamen. Vier gevonden soorten zijn in Nederland zeer zeldzaam: de gekraagde wespvlinder, die erg op een hoornaar lijkt, het herfstpapegaaitje en de schijn-gamma- en de moerasspirea-uil. Gebaseerd op de waarnemingen in het Lauwersmeer is de zeldzaamheid van sommige soorten veranderd. De fraaie walstrospanner is in Nederland vrij zeldzaam maar komt in het Lauwersmeer in behoorlijke aantallen voor. Van twee andere soorten, de witroze stipspanner en de donkere wapendrager, is de classificatie bijgesteld van vrij zeldzaam naar vrij algemeen. Het Lauwersmeer kent dus een zeer rijke nachtvlinderfauna. De grote variatie aan leefgebieden en de ’s nachts heersende duisternis in dit Dark Sky Park -vanwege de duisternis is deze status aan het Lauwersmeer verleend- ligt onder andere aan deze rijkdom ten grondslag.