Stekelroggen in opmars
Door: Hans Revier
Datum: 2 april 2020
Dit jaar waren er opmerkelijk veel vondsten van eikapsels van de stekelrog langs de Hollandse stranden. Hieruit kun je afleiden dat in de Noordzee de aantallen van deze kraakbeenvis weer toenemen. Het is echter nog te vroeg om de definitieve terugkeer in de Waddenzee vast te stellen.
Strandvondsten
Rond 1900 was de stekelrog de meest talrijke roggensoort in de zuidelijke Noordzee en de Waddenzee. Vanuit Den Helder vond zelfs een gerichte visserij op deze soort plaats. Ook uit de vondst van resten van stekelroggen tijdens terpopgravingen bleek dat deze vissoort van oudsher op het menu van waddenbewoners stond. De voormalige Zuiderzee was een belangrijke paaigrond voor de stekelrog. Door de aanleg van de Afsluitdijk en later door intensivering van de visserij namen de aantallen in de Noordzee sterk af. Lange tijd leek het erop dat de stekelrog zich nog uitsluitend ophield in stenenrijke delen van de Noordzee, waar minder gevist werd. Eikapsels spoelden nog maar sporadisch aan op de stranden. Pas na 2015 namen de waarnemingen weer toe, zo blijkt uit het Strandaanspoelsel Monitoring Project. Vlak voor de corona-lockdown konden zelfs ouderwets hoge aantallen eikapsels op de Hollandse stranden genoteerd worden.
Eikapsels
Stekelroggen, die hun naam danken aan de niet gevaarlijke stekels op de rug, leven dichtbij de bodem. Daar verstoppen ze zich onder het zand om wormen, kreeftachtigen, zeeslakken of kleine bodemvissen vanuit een hinderlaag te vangen. Ze worden tientallen jaren oud en het duurt lang voordat ze geslachtsrijp zijn. Mannetjes zijn tussen de 7 en 12 jaar voordat ze een vrouwtje inwendig bevruchten. Vrouwtjes zijn tussen de 9 en 12 jaar voordat ze vruchtbaar zijn. Per seizoen kan een vrouwtje tussen de 50 en 150 eikapsels afzetten. Deze leerachtige ‘doosjes’ maakt het vrouwtje vast op de zeebodem en na vier tot vijf maanden komt hieruit een kleine baby-rog tevoorschijn (zie ook het filmpje van Vroege Vogels). De lange jeugdfase van de stekelrog en het relatief geringe aantal nakomelingen maakt de populatie gevoelig voor de visserij, met name de boomkorvisserij. Stekelroggen werden vaak al gevangen voordat ze zich hadden kunnen voortplanten.
Herstel
De laatste decennia is gewerkt aan het herstel van de populaties roggen en haaien in de Noordzee, waarbij de stekelrog als pilotsoort is aangemerkt. In overleg met de visserijorganisaties en met behulp van betere voorlichting wordt de bijvangst van haaien en roggen verminderd. Daarnaast zijn ook kweekprojecten opgezet. Inmiddels zijn enkele honderden uit eikapsels opgekweekte stekelroggen uitgezet, allen voorzien van een klein plastic merkje. Uit terugmeldingen van deze getagde roggen hoopt men meer weten te komen over de huidige aantallen en de verspreiding in de Noordzee. Uit de eerste meldingen blijkt dat een gemerkte stekelrog het kanaal naar Engeland wist over te steken. Een andere is teruggevangen in de Waddenzee bij Den Helder. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen of de populatie stekelroggen in onze kustwateren zich weer herstelt.
Bronnen
Bos, O. G., & Tamis, J. E. (2020). Evaluation of OSPAR recommendations for endangered and/or declining species and habitats in the Netherlands (No. C006/20EN). Wageningen Marine Research.
Lotze, H. K. (2005). Radical changes in the Wadden Sea fauna and flora over the last 2,000 years. Helgoland Marine Research, 59(1), 71.
Prummel, W., & Heinrich, D. (2005). Archaeological evidence of former occurrence and changes in fishes, amphibians, birds, mammals and molluscs in the Wadden Sea area. Helgoland Marine Research, 59(1), 55-70.
Filmpje Vroege Vogels over het kweken van haaien en roggen
Zoekkaart eikapsel haaien en roggen