Zit de garnaal met zand en plastic in zijn maag?
Door: Tim van Oijen
Datum 15 april 2021
WadWeten
Onder de noemer WadWeten publiceren de Waddenacademie en de Leeuwarder Courant iedere maand een artikel over recent onderzoek op en rond de Wadden. Wetenschapsjournalisten Tim van Oijen en Cora de Leeuw beschouwen verschillende kennisdisciplines, waaronder de biologie, geologie en cultuurhistorie. Deze WadWeten verscheen ook op de website van De Leeuwarder Courant.
De garnalen die de bodem afgrazen in de Waddenzee krijgen volop zand binnen en daarmee ook microplastics. Hoe gaan ze daar mee om?
De gewone garnaal is een algemene soort in de Waddenzee. Er kunnen er tientallen op een vierkante meter bodem zitten. Ze eten van alles: kleine kreeftachtigen zoals vlokreeften en aasgarnalen, jonge visjes en borstelwormen. Uit onderzoek is gebleken dat in garnalenmagen vaak veel zandkorrels zitten, soms wel duizenden. Bij biologen is daaruit het idee ontstaan dat de dieren de korrels expres opeten.
De zandkorrels zouden als molensteentjes grove voedselbrokken kunnen fijnmalen. In tegenstelling tot andere groepen kreeftachtigen zoals krabben en rivierkreeften, heeft de gewone garnaal geen speciaal hiervoor toegeruste spiermaag met kalkplaatjes.
Een ander vermoeden is dat de voedzame deeltjes die aan zandkorrels vastkleven een voedingsbron zijn. Bij de nauw verwante burchtenkreeften en vlokreeften is bijvoorbeeld aangetoond dat ze zich hiermee voeden. Biologen hebben in een recent gepubliceerd laboratoriumexperiment onderzocht wat waar is.
Schransers
De onderzoekers brachten tientallen gewone garnalen die waren gevangen in het Waddengebied over in aquaria. Daar boden ze de dieren de keus tussen een stuk bodem met natuurlijke zandkorrels (met voedzame deeltjes) en een stuk met grondig schoongemaakte korrels. De garnalen bleken geen duidelijke voorkeur te hebben. Dit maakt het volgens de biologen onaannemelijk dat de voedseldeeltjes een belangrijke voedingsbron zijn.
Ook over de rol van zandkorrels als molenstenen kregen ze zo hun twijfels. Ze observeerden namelijk niet dat garnalen die veel voedsel kregen aangeboden meer zand opaten dan garnalen die op een streng dieet zaten. Rest de conclusie dat gewone garnalen waarschijnlijk nogal slordige schransers zijn die samen met hun prooi soms flink wat zand naar binnen harken.
Toch houden de onderzoekers beide opties - voedingsbron en molensteen - nog een beetje open. Met de experimenten is namelijk niet uit te sluiten dat de gewone garnaal in de vrije natuur in tijden van extreme voedselschaarste het aan het zand vastgekleefde materiaal als voedingsbron benut.
Verder kregen de garnalen tijdens het experiment eenvoudig verteerbaar voedsel aangeboden. In de Waddenzee eten ze ook kleine schelpdieren en bij dat type prooi kan het wel nodig zijn om ze met behulp van zand te vermorzelen.
Microplastics
In een ander laboratoriumonderzoek is gekeken of gewone garnalen hinder ondervinden van het opeten van microplastics. Het zand en slib is tegenwoordig in alle delen van de Waddenzee vervuild met deze microscopisch kleine plastic deeltjes.
Toen men in het lab plastic deeltjes van drie verschillende formaten aan garnalen voerde, bleek alleen het kleinste type microplastic met een diameter van slechts 0,1 micrometer tot voorbij de maag te komen.
Op elektronenmicroscopische foto’s van de garnalenmaag is goed te zien dat die een heel fijn filter aan het uiteinde heeft. Dat houdt alle deeltjes kleiner dan 1 micrometer tegen. Garnalen zijn in staat om deze deeltjes weer op te rispen. Dit mechanisme om natuurlijke microscopisch kleine deeltjes tegen te houden lijkt er voor te zorgen dat de plasticvervuiling de garnaal niet al te zwaar op de maag ligt.
Bronnen
Schmidt, N., S. Korez, R. Saborowski en L. Gutow (2021). Sand grains in the stomach of brown shrimp, Crangon crangon: Crunchy garnish, supportive macerator, or simply dirt? Journal of Sea Research 170, 102020.
Korez, S., L. Gutow en R. Soborowski (2020). Coping with the “dirt”: brown shrimp and the microplastic threat. Zoology 143, 125848.