Hoeveel ultrakleine plastics vind je in de Waddenzee?
Door: Wouter Hoving
Datum: 1 september 2022
Piep–maar-dan-ook-echt-píépklein zijn de stukjes plastic die onderzoekers van de Universiteit Utrecht en het NIOZ opdoken in de Waddenzee. Het gaat om deeltjes van een duizendste millimeter. En ze blijken er met vele in te zweven.
WadWeten
Onder de noemer WadWeten publiceren de Waddenacademie en de Leeuwarder Courant iedere maand een artikel over recent onderzoek op en rond de Wadden. Wetenschapsjournalisten Tim van Oijen en Wouter Hoving beschouwen verschillende kennisdisciplines, waaronder de biologie, geologie en cultuurhistorie. Deze WadWeten verscheen ook op de website van De Leeuwarder Courant.
Dat er plastic in de Waddenzee dreef, wisten we al. En ook wel ongeveer hoeveel. De aanwezigheid van zulke minuscule snippers plastic is echter, voor zover de onderzoekers weten, nooit eerder in de zee onderzocht.
In deze studie [1] speurden zij naar deeltjes tot 200 nanometer van polystyreen of polyethyleentereftalaat (PET). Plastic kleiner dan 10 micrometer (µm), soms zelfs kleiner dan 1 micrometer (een duizendste deel van een millimeter).
Ingewikkeld proces
Wetenschappers namen deeltjes van deze grootte eigenlijk nooit mee in eerdere plasticonderzoeken: ze zijn moeilijk boven water te krijgen. Maar door middel van een ingewikkeld proces lukte dat de onderzoekers van de Universiteit van Utrecht en het koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) wel.
Zij filterden het water tot alleen hele kleine delen over waren. Vervolgens verhitten zij het plastic tot 350 graden. Een speciaal apparaatje kon aan de hand van de ontstane damp bepalen hoeveel en wat voor plastic er overbleef.
De natuurkundigen vonden behoorlijk veel nanoplastics en ultrakleine microplastics. De gezamenlijke massa blijkt 4.2 microgram per liter zeewater te zijn. Opgeteld over de hele Waddenzee zijn dat duizenden kilo’s; een substantiële massa. Welke impact zulke snippertjes plastic op organismen hebben is niet geheel duidelijk. Wel is bekend dat het materiaal chemicaliën bevat, die problemen in het zenuwstelsel en metabolisme of hormonale kanker kunnen veroorzaken. [2]
Verdwenen plastic
Deze deeltjes kunnen een verklaring zijn voor de ‘missing plastic paradox’. Deskundigen zijn het er over eens dat een groot deel van het plastic dat sinds de jaren vijftig (toen de massaproductie van plastic begon) in de zee is verdwenen, niet goed meer terug te vinden is. Sedimentatie, opruimacties en aanspoeling op het strand verklaren die verdwijning slechts ten dele.
De wetenschappers voerden hun onderzoek uit op twee plekken in de Waddenzee. Ze namen daar monsters op verschillende dieptes, en op verschillende momenten tijdens de getijdewisseling. Tussen de verschillende dieptes (1 en 3 meter) waren geen significante hoeveelheidsverschillen.
Wel bleek de hoeveelheid microscopische plastics van PET het grootst tijdens laagtij. De hoeveelheid polystyreen bleek groter tijdens opgaand en afgaand tij; als er stroming in het water zit. Dit laatste zou kunnen komen doordat er veel van dit plastic met het sediment mee stroomt. Toekomstig onderzoek zou daarom gericht kunnen worden op de aanwezigheid van zulke kleine deeltjes plastic in het slik.
Wetenschappers zijn er al wel achter dat nanoplastics overal ter wereld in water terug te vinden zijn. Zo kwamen (een deel van) de academici die meedraaiden in dit onderzoek al eerder kleine plasticdeeltjes tegen in sneeuw (Alpen en Groenland), zee-ijs (Antarctica) en meren (Zweden). Momenteel onderzoeken ze monsters uit de Noord-Atlantische Oceaan tot op grote dieptes.
Vervuiling van schepen
Waar komt dat plastic dan vandaan? Veel afval komt via rivieren in zee of spoelt in via neerslag. Een klein deel van de vervuiling komt van schepen, zoals de MSC Zoe die in de nacht van 1 januari 2019 342 containers verloor. Tussen 1917 en 2021 hebben, volgens recent onderzoek, 263 schepen melding gemaakt van verloren olie, plastic of gevaarlijke goederen. 39 procent van de meldingen over verloren containers vindt bij of in de Noordzee plaats. [3]
Volgens de World Shipping Council, vallen er gemiddeld 1382 containers van boord per jaar. Dat staat gelijk aan 13.820 ton consumentenproducten, waaronder plastic. [4] Er zijn veel initiatieven om zulk plastic uit de zee te vissen, maar met deze hoeveelheden is dat een enorme uitdaging.
Literatuur
[1] D. Materic, R. Holzinger en H. Niemann (2022). Nanoplastics and ultrafine microplastic in the Dutch Wadden Sea – The hidden plastics debris? Science of The Total Environment, 846.
[2] Campanale, C., C. Massarelli, I Savino, V. Locaputo en V.F. Uricchio (2020). A Detailed Review Study on Potential Effects of Microplastics and Additives of Concern on Human Health. Public Health, 17(4).
[3] Saliba, M., S. Frantzi en P. van Beukering (2022). Shipping spills and plastic pollution: A review of maritime governance in the North Sea. Marine Pollution Bulletin, 181.
[4] World Shipping Council (2020). Containers Lost At Sea – 2020 Update.