Mosselbank onder water leeft een jaar korter dan die op droogvallend wad
Door: Wouter Hoving
Datum: 6 mei 2022
Als mossel in de Waddenzee kun je maar beter zorgen dat je groeit in de delen die af en toe droogvallen. Op die mosselbanken leef je gemiddeld wel een derde langer. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen Marine Research (WMR).
WadWeten
Onder de noemer WadWeten publiceren de Waddenacademie en de Leeuwarder Courant iedere maand een artikel over recent onderzoek op en rond de Wadden. Wetenschapsjournalisten Tim van Oijen en Wouter Hoving beschouwen verschillende kennisdisciplines, waaronder de biologie, geologie en cultuurhistorie. Deze WadWeten verscheen ook op de website van De Leeuwarder Courant.
De onderzoekers deden bewust onderzoek naar de mosselbedden die volledig onder water blijven, omdat daarover nog veel minder bekend is dan over de mosselbedden die onder invloed van de getijden tweemaal per dag droog komen te staan. Mosselbedden in zo’n intergetijdengebied bleken gemiddeld zo’n drieënhalf jaar te bestaan, die onder water een kleine tweeënhalf jaar.
Die conclusies werden getrokken op basis van steekproeven over dertig jaar bij 365 mosselbedden. De locaties van de mosselen zochten de wetenschappers op met behulp van boten, vliegtuigjes, visserskennis en historische data. Zij bepaalden op basis van monsters hoe groot en oud de mosselbedden waren en keken elk jaar of de banken er nog waren.
Zeesterren
Volgens de Wageningse onderzoekers zijn zeesterren een belangrijke boosdoener voor het feit dat mosselen onder water een korter leven beschoren zijn. Dat hebben de wetenschappers niet expliciet onderzocht, maar kan worden geconcludeerd op basis van het zoutgehalte bij mosselbedden.
Zeesterren houden van zout water. Hoe zouter het water, hoe korter het mosselleven. In delen van de Waddenzee met zoeter water (bijvoorbeeld waar rivierwater gespuid wordt) was de overlevingskans van mosselbanken een stuk hoger. In intergetijdengebieden komt de zeester tevens weinig voor.
Visserij
Het onderzoek is van belang omdat er altijd discussie is geweest over de vraag: wat is de overlevingskans van mosselbanken onder water? Informeel was al wel bekend dat mosselen hier korter leven, maar wetenschappelijk was het nog nooit aangetoond. Hoeveel korter was ook onbekend. Dat vertelt mede-onderzoeker Jaap van der Meer van Wageningen Marine Research.
Van der Meer legt uit dat vissers weleens spreken over kansarme banken, waarbij de beroepsgroep zich afvraagt: ‘als een bank weinig overlevingskans heeft, waarom mogen wij die dan niet wegvissen?’
Vissers mogen alleen onder water mosselzaad (jonge mosselen) vangen. Wel moeten ze daarbij (aantoonbaar) minimaal 85 procent achterlaten. Mosselen op droogvallend gebied, mogen niet worden gevangen (al mag een particulier bij eb wel een emmertje plukken voor eigen gebruik)
Voedsel
Ook is het onderzoek nuttig omdat mosselbanken voor het leven op het wad van groot belang zijn. Op de riffen die dankzij de tweekleppigen ontstaan, kunnen allerlei wieren groeien. De microalgen die op het blad groeien dienen als voedsel voor kleine dieren en vissen. Ook vreten vogels de weekdieren graag.
Om die reden willen sommige ecologen graag ‘handmatig’ helpen bij herstel van mosselbanken. Te meer omdat de weekdieren zich in de Waddenzee moeilijk kunnen hechten, vanwege de zachte bodem. Dat kan onder meer met 3D-geprinte rifplaten. Universiteit Utrecht start komende maand met het project ‘Bouwen met Biobouwers’ waardoor mossel- en oesterriffen in de Waddenzee kunnen herstellen. Daarbij printen NIOZ en Universiteit Utrecht kunstmatige rifstructuren van biologisch afbreekbaar materiaal met de 3D-printer, waarop de dieren zich kunnen hechten.
Dat kan een mooie steun in de rug zijn voor de ontwikkeling van mosselbanken. Al toonde onderzoek door NIOZ en WMR uit 2018 ook aan dat mosselbanken zich in principe prima zelf zouden kunnen redden in de Waddenzee. Vooral dankzij de opkomst van de Japanse oester, die extra hechtingsplaatsen biedt voor mosselen.
Bronnen
Troost, K., J. Van der Meer, M. Van Stralen (2022). The longevity of subtidal mussel beds in the Dutch Wadden Sea. Journal of Sea Research 181, 1021074.
Ruimte voor een zilte oogst. Beleidsbesluit Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Den Haag, the Netherlands (2004)
Universiteit Utrecht (2022, 2 mei). Onderzoekers herstellen schelpdierriffen met 3D-geprinte kunstriffen.
Van der Meer, J., N. Dankers, B.J. Ens, M. Van Stralen, K. Troost en A.M. Waser (2019). The Birth, Growth and Death of Intertidal Soft-Sediment Bivalve Beds: No Need for Large-Scale Restoration Programs in the Dutch Wadden Sea. Ecosystems 22, p. 1024–1034.