Dieet vissen Waddenzee al honderd jaar onveranderd
Door: Rob van der Wal
Datum: 3 oktober 2024
De omstandigheden in de Waddenzee verslechteren door klimaatverandering en vervuiling. Het dieet van veel vissen lijkt daar opvallend genoeg niet onder te lijden: veel vissoorten eten nog vrijwel hetzelfde als honderd jaar geleden.
Bijna honderd jaar aan archiefdata heeft marien bioloog Suzanne Poiesz van het zeeonderzoeksinstituut NIOZ bekeken. Van achttien belangrijke vissoorten als schol, zeebaars en schar. Ze beslaan een periode van 1930 tot 2019.
Om die data te verzamelen, legden onderzoekers een fuik in het Marsdiep, de overgang van Waddenzee naar Noordzee tussen Den Helder en Texel. Daar vingen ze over de jaren ruim tienduizend vissen, waarvan ze de magen opensneden om te kijken wat ze gegeten hebben.
,,Nee, dat is geen plezierig taakje”, zegt Poiesz, die voor eerder onderzoek ook weleens magen moest opensnijden. In haar huidige studie naar het vissendieet gebruikt ze enkel data uit de literatuur. Vanwege de coronacrisis konden de mariene biologen er namelijk niet zelf op uit om te gaan vissen.
Vergeelde dataset
De inhoud van de vissenmagen – ooit afgedrukt op vergeelde vellen papier uit het archief - is soms onregelmatig. Zo is er tussen 1932 en 1940 bijvoorbeeld geen enkele vis bekeken. ,,Maar na de Tweede Wereldoorlog beginnen de data regelmatig te worden en vanaf de jaren tachtig is het echt heel erg goed.” Vanaf dan kun je seizoenpatronen in het dieet van vissen zien. ,,Dat zijn echt heel interessante gegevens”, zegt Poiesz.
In de dataset zitten vooral de grote exemplaren van elke soort. De kleinere konden door de mazen van de fuik zwemmen.
Wat opviel? De belangrijkste soorten in de Waddenzee, zoals schol, tong en schar, hebben hun dieet over de jaren heen nauwelijks veranderd. Ze aten honderd jaar geleden ook prooien als krabbetjes, harinkjes en bruine garnalen en doen dat nu nog steeds.
,,Dat komt puur doordat die diersoorten in enorme aantallen aanwezig zijn in de Waddenzee”, zegt Poiesz. ,,Een vissoort zoekt de prooidieren die hem het minste energie kost om op te jagen. Dat is dus iets waar veel van is.”
Dat hun dieet niet is veranderd, zegt niets over de samenstelling van de groep vissen in de Waddenzee, benadrukt Poiesz. Die fluctueert over de jaren. ,,En er is bijvoorbeeld een soort als de zeebaars bijgekomen.”
Toch nog bedreigingen
Het aanbod van prooidieren in de Waddenzee is in grote lijnen altijd al zo geweest. Een haring is bijvoorbeeld een redelijk temperatuurgevoelige vis en daarmee kwetsbaar, redeneert Poiesz. Maar er zijn er zoveel in de Waddenzee dat ze als soort niet zo snel verdwijnen.
Toch bedreigt de temperatuur zowel de populaties vissen als prooidieren. ,,De zomertemperaturen van 25 of 26 graden voor de Waddenzee gaan wel een dingetje worden”, zegt Poiesz. ,,De vraag is: in hoeverre kunnen de kleine harinkjes en garnaaltjes tegen de temperatuurstijging?”
De zeebaars kan er bijvoorbeeld beter tegen, maar van schelpdieren zien onderzoekers tijdens warme periodes al grote sterfte. ,,En we vinden aan de kust geen grote schollen meer”, zegt Poiesz. „Want de temperatuur is daar niet aangenaam meer. Ze trekken nu verder naar het Noorden.”
Het betekent niet dat een complete soort zomaar verdwijnt. ,,En zeker de basis aan prooidieren zal niet zo snel veranderen”, meent Poiesz. Allemaal dankzij de grote aantallen die nog steeds aanwezig zijn in de Waddenzee.
WadWeten
Onder de noemer WadWeten publiceren de Waddenacademie en de Leeuwarder Courant iedere maand een artikel over recent onderzoek op en rond de Wadden. Wetenschapsjournalisten Wouter Hoving en Rob van der Wal beschouwen verschillende kennisdisciplines, waaronder de biologie, geologie en cultuurhistorie. Deze WadWeten verscheen ook op de website van De Leeuwarder Courant.
Bron
Poiesz, S.H., Witte, J.I., Van der Veer, H.W (2024). Stomach content analysis indicates multi decadal trophic stability in a temperate coastal fish food web, western Dutch Wadden Sea. Estuarine, Coastal and Shelf Science 308.