Hoe de gewone strandkrab de wereld veroverde

Door: Tim van Oijen
Datum: 1 februari 2024

Het natuurlijke verspreidingsgebied van de gewone strandkrab loopt van Mauritanië tot aan Noord-Noorwegen. Hij is er zowel langs zandige als rotsachtige kusten te vinden. De krab is niet zo groot, met zijn schild dat hooguit 9 centimeter breed wordt. Dat compenseert het dier met behoorlijk agressief gedrag. Zijn voedsel bestaat voornamelijk uit schelpdieren, wormen en garnalen.

De gewone strandkrab heeft de twijfelachtige eer om in de top 100 te staan van meest problematische invasieve soorten. In het recent uitgegeven boek brengen biologen in beeld hoe hij in twee eeuwen tijd continent na continent ‘veroverde’. Met soms verwoestende gevolgen voor de natuur.

De verspreiding van invasieve soorten komt tegenwoordig vooral doordat larven meeliften in ballastwater van schepen. Maar in 1817, toen de eerste gewone strandkrabben aan de oostkust van Noord-Amerika arriveerden, gebruikten schepen nog stenen en grind om een leeg schip te stabiliseren. Dat materiaal verzamelden ze bij de vertrekhaven en dumpten ze weer bij de aankomsthaven. Vermoedelijk zijn zo de eerste krabben als verstekelingen meegekomen.

De gewone strandkrab zit tegenwoordig langs een uitgestrekt deel van de oostkust: van Delaware (Verenigde Staten) tot aan Newfoundland (Canada). Uit genetisch onderzoek blijkt dat krabben van Nova Scotia (Canada), in het noordelijke deel van dit verspreidingsgebied, niet in 1817 de oversteek maakten, maar pas na 1980. Deze krabben waren afkomstig van een koudebestendige subpopulatie en konden zich daardoor zo noordelijk vestigen. Er zijn inmiddels veel hybride krabben langs de wat zuidelijkere kust, die zowel genen van de populatie van de eerste als van de tweede introductie dragen.

Nadat de gewone strandkrab in 1817 Noord-Amerika had bereikt, lieten verdere uitbreidingen even op zich wachten. Rond 1900 liftte de soort vanuit Europa met schepen mee naar Australië. Na deze invasie volgde er weer een lange periode zonder succesvolle vestigingen.

Halverwege de jaren ’80 van de vorige eeuw waren er wel veel nieuwe invasies, vermoedelijk mede door de snel toenemende intensiteit van het scheepvaartverkeer. In Zuid-Afrika werd in 1983 een populatie van de gewone strandkrab vastgesteld en in 1984 arriveerde de krab in Japan. Beide introducties kwamen waarschijnlijk doordat er larven met het ballastwater van schepen mee kwamen.

In 1989 was het de beurt aan de westkust van Noord-Amerika. Deze introductie is herleid tot vervoer van producten in verpakkingsmateriaal dat uit vers wier bestaat. Dat materiaal werd met name gebruikt voor het transport van levend aas dat vochtig gehouden moet worden.

De introductie startte met een kleine populatie nabij San Francisco. Uit genetisch onderzoek is gebleken dat deze populatie volledig voortkomt uit de introductie van 1817 aan de oostkust (en dus niet uit de latere introductie daar). Vervolgens ging het snel met de uitbreiding. Met een gemiddelde van tussen de 72 en 96 kilometer per jaar breidde de krab zich in slechts zestig jaar tijd in noordelijke richting uit over 2400 kilometer kust, tot aan Vancouver Island.

Ten slotte werd in 1999 de gewone strandkrab in Argentinië aangetroffen. De introductie vond hoogstwaarschijnlijk plaats via ballastwater. Uit genetische analyse bleek dat de dieren afkomstig zijn uit de Australische populatie.

Gewone strandkrabben vormen langs de oostkust van Noord-Amerika een bedreiging voor het ecosysteem, omdat ze op zoek naar prooi zeegras omwoelen. En de krabben doen zich ook tegoed aan de zaden en de jonge scheuten van de plant. Die laatste knippen ze af met hun scharen. Zeegras heeft een belangrijke ecologische functie als kraamkamer van jonge vis, dus het is niet alleen de plant zelf die hieronder lijdt. Ook in de Waddenzee kan de gewone strandkrab invloed hebben op zeegras.

In de meeste werelddelen concurreert de gewone strandkrab met inheemse soorten om voedsel, zoals mosselen en kokkels. Dat kan het voedselweb flink verstoren.

In een afgelopen maand gepubliceerd artikel beschrijven biologen dat de krab het in Patagonië (Argentinië) heeft gemunt op het schelpdier Buccinastrum deforme. Veel schelpjes die aanspoelen op de stranden hebben duidelijke markeringen van de krabbenscharen. De visserij op dit schelpdier is een voorname visserijactiviteit van Patagonië en de onderzoekers denken dat de strandkrab invloed zal hebben op de lokale visserijopbrengsten.

De gewone strandkrab heeft dus in ruim twee eeuwen tijd vrijwel de hele wereld veroverd. Alleen Antarctica is nog vrij van de soort. Wetenschappers denken dat, zeker als de zee door klimaatverandering verder opwarmt, de krab zich ook daar zal kunnen vestigen.

Langs de kusten van Antarctica komen van nature maar weinig kreeftachtigen voor. Dat is voor de biologen een reden tot zorg. Veel dieren zijn er niet aangepast om zich tegen krabben te verweren. Ze hebben bijvoorbeeld geen dikke schelp. Daarom denken de biologen dat de impact van een invasie van de gewone strandkrab op het ecosysteem van Antarctica nog groter kan worden dan dat elders ter wereld al het geval is.

Márquez, F., et al. (2024). Predation of the invasive green crab Carcinus maenas on the edible snail Buccinastrum deforme, targeted as the most important nearshore marine gastropod fishery from Patagonia, Argentina. Regional studies in Marine Science , vol. 69.

Frederich, M., en E.R. Lancaster (2023). The European green crab, Carcinus maenas: Where did they come from and why are they here? p1-20. Chapter 1 in: Weihrauch, D. en I.J. McGaw (Red.). Ecophysiology of the Green Shore Crab (Carcinus maenas) and Related Species: Mechanisms Behind the Success of a Global Invader. Academic Press. ISBN 978-0-323-99694-5.