Waddenlezingen NIVON
In het voorjaar van 2020 presenteerde het NIVON in Groningen vier lezingen waarbij de Wadden centraal staan. Achtereenvolgens kwamen de geologie, economie, cultuurhistorie en klimaatverandering van dit Werelderfgoed aan bod. Sprekers van de Waddenacademie verzorgen de lezingenreeks, die door NIVON en de Waddenacademie werd aangeboden.
Vanwege de maatregelen omtrent corona vonden de lezingen van Meindert Schroor en Pier Vellinga plaats in april en mei 2022.
Hieronder vindt u een korte terugblik op de lezingen.
18 mei 2022: Bedreigingen en Kansen voor het Waddengebied in tijden van klimaatverandering en zeespiegelstijging
Door: Pier Vellinga, oud-Portefeuillehouder Klimaat en Water bij de Waddenacademie, emeritus hoogleraar Aardsysteemkunde aan de Wageningen universiteit en hoogleraar Klimaatverandering en maatschappelijke implicaties bij het Instituut voor Milieuvraagstukken aan de VU Amsterdam, onderzoeker bij Deltares en één van de oprichters van het Internationale Panel op het gebied van Klimaatverandering (IPCC), waarvoor hij met anderen in 2007 de Nobelprijs ontving.
In vijf onderdelen wist Pier Vellinga het publiek te loodsen door het onderwerp klimaatverandering en zeespiegelstijging met speciale aandacht voor het Waddengebied. Hij deed dat als oud-portefeuillehouder Klimaat en Water bij de Waddenacademie. Het publiek bestond uit Nivon natuurvrienden en andere geïnteresseerden op een mei-avond in het Groningse Der Aa-Theater.
Als eerste ging Vellinga in op het veranderende klimaat en wat wij daar nu al van merken. Vervolgens kwam de menselijke invloed op klimaatverandering aan de orde. En wat kunnen we verwachten voor de toekomst aan regen, droogte en de kans op overstroming? Hij vertelde dat de opwarming ertoe leidt dat Nederland in de komende 30 tot 70 jaar een Frans klimaat zal krijgen. De neerslag zal minder zijn in de zomer en méér in de winter. Er komen langduriger perioden van hitte, droogte, kou of veel neerslag in Nederland.
Om wereldwijd een maximale temperatuurstijging van 1,5 graad Celsius te bereiken zal in 2050 energie zonder steenkool, olie en gas opgewekt moeten worden en landbouw en voedselproductie plaats moeten vinden zonder uitstoot van broeikasgassen. Voor energie is er een tamelijk duidelijk perspectief met de opwekking van zon- en windenergie en waterstof. Voor een transitie van dierlijk naar plantaardig eiwit waar minder CO2 uitstoot vrijkomt is het perspectief wat minder helder.
Als laatste ging Vellinga in op de vraag: wat betekent klimaatverandering voor Nederland en dan met name het Waddengebied? Belangrijkste aandachtspunten in het Waddengebied zijn kustverdediging en waterbeheer, duurzame energie, en landbouw en voedsel. De kansen voor het Waddengebied liggen vooral op het gebied van:
- economisch inspelen op duurzame energie met nadruk op wind en zon en batterijen, klimaat neutrale woningen en gebouwen, vervoer en watervervoer;
- economisch inspelen op meer plantaardige eiwitten in de landbouw en de voedselbereiding;
-economisch inspelen op slim waterbeheer, landbouw en veeteelt op zoetwaterlenzen en tegelijkertijd ook inspelen op zoute landbouw en nieuwe gewassen;
- economisch inspelen op een warmer klimaat voor eigen mensen en toeristen.
Het applaus was enthousiast en men sprak vol lof in de wandelgangen over de presentatie.
Bekijk hier de pdf van de presentatie van Pier Vellinga.
20 april 2022: Waddenzee-Waddenland, cultuurhistorische aspecten van het internationale Waddengebied
Door: Dr. Meindert Schroor, portefeuillehouder Cultuurhistorie en directeur van Bureau Varenius in Leeuwarden.
Na een korte introductie over de Waddenacademie presenteerde Meindert Schroor Waddenzee-Waddenland: een gebied waar rond de Waddenzee waar al meer dan drieduizend jaar grote aantallen mensen wonen en werken. De kleikust met zijn venige achterland in Nederland en Duitsland werd op verschillende manieren in beeld gebracht. Hij ging in op de breuk in de geschiedenis van die kuststreken van een dichtbevolkte welvarende kleistreken naar de situatie van een dunbevolkte streek met aanmerkelijk minder welvaart. Bijvoorbeeld door kenmerkende antiek voorwerpen te tonen die nog altijd goed gaan op veilingen. Daarnaast ging Schroor in op de slinkende bevolkingsaantallen sinds de agrarische crisis rond 1880. Het graan uit de Verenigde Staten en Oekraïne was goedkoper dan het graan van ‘’onze’’ kleistreken. Er was geen verdienen meer aan in die eerder zo rijke Friese en Groninger kuststreken. Ondernemende mensen vertrokken naar de Verenigde Staten, naar Amsterdam of een andere meer toekomst biedende regio. Hierdoor veranderde de politieke oriëntatie van bewoners in de Nederlandse kuststreek en de eilanden van na de tweede wereldoorlog en sinds de 60er jaren.
Schroor schetste diverse pogingen om weer zelf tot nieuwe initiatieven te komen voor het gebied en vertelde over het begrip ‘’wadden eilanden’’ dat sinds de voltooiing van de Afsluitduik pas de huidige betekenis heeft.
Aan het eind van de lezing ging Schroor in op de huidige situatie van de vercommercialisering van de Waddeneilanden, waar het voor de gewone man inmiddels moeilijk vertoeven is omdat vroegere caravans en huisjes vervangen zijn door dure chalets en het verblijf daar een prijzige aangelegenheid is geworden. De Waddenacademie is een onderzoek gestart naar deze ontwikkeling en hoe deze mogelijk te keren; daarvoor is zeker belangstelleng bij de lokale bestuurders.
11 maart 2020: Wonen, werken en recreëren in het Waddengebied
Prof. dr. Jouke van Dijk, directeur en portefeuillehouder Economie Waddenacademie en Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse, Rijksuniversiteit Groningen.
Zo'n 30 belangstellenden waren aanwezig bij de lezing van Jouke van Dijk in wijkcentrum het Dok in Groningen.
Na het openingswoord van de penningmeester van Nivon afdeling Groningen Assen toonde Jouke van Dijk enkele schitterende foto’s van de Waddenzee, de lucht, het water, het land, de haven en de dorpen. In dit Unesco werelderfgoed gebied wonen, werken en recreëren mensen. Welke uitdagingen zijn er op het gebied van demografie, economie, leefbaarheid en de invloed van economische activiteiten op de ecologie? En welke economische activiteiten passen in dit gebied met bewoners en zijn bijzondere natuur?
Van Dijk toonde de demografie in schema’s en tabellen over geboorten, vertrek en aanwas. Er is wel krimp, maar dat is betrekkelijk. Het verschilt ook per dorp. Werkloosheid en armoede zijn wel kenmerkend voor bepaalde kustgebieden, maar geldt voor de steden en havens weer niet. Dat hoogopgeleiden massaal wegtrekken (brain-drain) is ook niet juist. Vooral mensen die hier geboren zijn, blijven of keren terug. Economische voorspellingen van meer dan 3 jaar zijn niet te maken. Kansrijk in het Waddengebied zijn: het toerisme, de voedselvoorziening, zakelijk-persoonlijke diensten en wonen. De landbouw kan zich ontwikkelen in de vorm van zilte landbouw en streekeigen producten.
Het toerisme is bij uitstek de economische activiteit die het Waddengebied zou passen. De eilanden zijn sinds jaar en dag een grote trekker. Een onderzoek naar toeristische ‘’hotspots’’ in het internationale Waddengebied laat zien dat in Duitsland en Denemarken, niet alleen de eilanden, maar ook het kustgebied toeristisch bloeit. Voorbeelden als Dark Sky toerisme (waar is in een Nederlandse nacht nog duisternis?), Holwerd aan Zee, cultuur manifestaties in het Noorden en de bereikbaarheid van Ameland kwamen aan bod.
Na de pauze was er nog een levendige discussie met de zaal waarbij veel vragen aan bod kwamen. Jouke van Dijk ging op elk van de vragen in en vertelde over de verschillende belangen die per situatie moeten worden afgewogen en over de tijd die daarvoor nodig is, de successen die zijn behaald en de grote mogelijkheden die er zijn.
Bekijk hier de pdf van de lezing van Jouke van Dijk (pdf 12 Mb).
Wijkkrant de Lewenborger deed in dit artikel verslag van de lezing van Jouke van Dijk.
15 januari 2020: Ontstaan en dynamiek van het Waddengebied
Door Prof. dr. Piet Hoekstra, portefeuillehouder Geowetenschappen & Klimaat bij de Waddenacademie en hoogleraar Fysische Geografie en voormalig decaan van de Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht.
Vanwege de grote belangstelling werd voor deze lezing uitgeweken naar een andere locatie. De zaal in Het Heerenhuis was met 130 belangstellenden helemaal vol. Na een korte introductie door de penningmeester van het NIVON nam Piet Hoekstra de aanwezigen in een boeiend verhaal mee naar kilometers diepte onder het Waddengebied. In dit onderdeel van de lezing ging hij nader in op de geologische opbouw van het gebied en de relatie met de gas- en zoutvoorkomens in Noord-Nederland en specifiek het Waddengebied.Het fundament van het Waddengebied wordt gevormd door afzettingen uit de verschillende ijstijden. Gedurende deze koude perioden was er sprake van continentale condities; Noordzee en later de Waddenzee zijn pas ontstaan na het stijgen van de zeespiegel in het Holoceen. Met het stijgen van deze zeespiegel en de aanwezigheid van stromingen en golven konden zogenaamde barrière of waddeneilanden ontstaan. Achter deze eilanden ontstonden omvangrijke veengebieden die later weer zijn opgeruimd onder invloed van natuurlijke processen en menselijke activiteiten.
De huidige dynamiek in het gebied wordt sterk bepaald door de dagelijkse gang van het getij en het effect van wind en golven. De belangrijkste landschapseenheden zijn de eilanden, van elkaar gescheiden door grote zeegaten met buitendelta’s, de platen en geulen in de Waddenzee en de landwaarts gelegen slikken en kwelders. Al deze eenheden kennen onderling sterke interacties en beïnvloeden elkaar over en weer.
De lezing eindigde met een analyse van de mogelijke effecten van klimaatverandering in het Waddengebied. Een van de effecten van een (versterkte) zeespiegelstijging zal zijn dat er verzilting zal optreden in belangrijke agrarische gebieden. Maar ook het “verdrinken” van de Waddenzee kwam nog kort aan de orde.
In de pauze en na afloop van de lezing werden er nog vele vragen gesteld door goed ingevoerde belangstellenden. Dit gaf Hoekstra de gelegenheid om een nadere toelichting te geven over een aantal aspekten van de interessante lezing.