Spring naar hoofd-inhoud Skip to page footer

Vleermuizentrek over de Waddenzee

Door: Tim van Oijen
Datum: 27 februari 2014

Een aantal vleermuizensoorten migreert net als trekvogels in voor- en najaar. De rosse vleermuis, de tweekleurige vleermuis en de ruige dwergvleermuis kunnen tijdens de trek afstanden afleggen van meer dan 1000 kilometer. De trekroutes lopen niet alleen over land maar ook langs kusten, eilanden of over zee. Over de ligging van de routes langs de Nederlandse kust en het waddengebied is nog maar weinig bekend.

De trekkende vleermuizen verlaten aan het eind van de zomer hun kraamkolonies in West- en Oost-Europa en zoeken in groepen zuidelijkere, meer gematigde streken op. Ze gaan niet zo ver zuidelijk als trekvogels maar gaan naar plekken die warm genoeg zijn om er veilig een winterslaap te houden. Nadat ze in het vroege voorjaar uit hun winterslaap zijn ontwaakt trekken ze weer richting het gebied waar ze in de zomer hun jong(en) baren. Een deel van de trekkende vleermuizen volgt een route langs de Nederlandse kust. Elk voor- en najaar trekken volgens een ruwe schatting tienduizenden vleermuizen langs de Waddenkust en over de Waddeneilanden. Om een idee te krijgen van de soorten die langs komen, zijn zowel in 2011 als 2012 metingen gedaan op Rottumeroog.

Onderzoek op Rottumeroog

Zoals bekend maken vleermuizen gebruik van echolocatie. Ze zenden ultrasone geluiden uit waarvan ze teruggekaatste echo’s opvangen met hun oren. Zo kunnen zijn hun voedsel lokaliseren maar ze slaken ook onhoorbare kreten uit om met elkaar te communiceren. Met een batdetector kunnen al deze ultrasone geluiden worden opgevangen. Wetenschappers hebben op Rottumeroog een detector geplaatst en maandenlang de geluiden geregistreerd van langs vliegende vleermuizen. De geluidsopnames werden via GSM naar het vasteland gestuurd, waar ze werden geanalyseerd. De meeste soorten hebben een eigen geluidspatroon zodat de geregistreerde kreten aan een soort konden worden toegekend.

In 2011 werd op Rottumeroog alleen migratie door ruige dwergvleermuizen aangetoond. In 2012 werden er ook tweekleurige en rosse vleermuizen waargenomen maar de ruige dwergvleermuis werd opnieuw het vaakst gehoord. Er was een duidelijke piek in de waarnemingen in eind augustus/begin september en eind april. De exacte aantallen zijn met de gebruikte techniek nog moeilijk te geven, omdat niet is te bepalen of de kreten al dan niet van hetzelfde individu afkomstig zijn.

Rode Lijst

Er komen in Nederland ongeveer twintig soorten vleermuizen voor. Ze genieten een beschermde status binnen de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. Van de bovengenoemde soorten staan de rosse vleermuis en de tweekleurige vleermuis op de Rode Lijst van soorten waarvan het voortbestaan in Nederland wordt bedreigd. Daarnaast is er een Europees akkoord (het ‘Bats agreement’) waarin de gezamenlijke bescherming van vleermuizen in Europa is vastgelegd. Deze bescherming krijgt in het waddengebied maar moeizaam vorm in het beleid en beheer mede omdat er zo weinig bekend is over de trekroutes. De onderzoekers pleiten daarom voor een intensievere monitoring en aanvullend onderzoek om meer inzicht te krijgen in het reisgedrag van de vleermuizen in het waddengebied.

Bronnen

Jonge Poerink, B. en R. Haselager (2013). Monitoring migratie vleermuizen Rottumeroog voor- en najaar 2012. Rapportage the Fieldwork Company ism Staatsbosbeheer. Rapportage nr: 20130102
http://www.fieldworkcompany.nl/vleermuizenonderzoek
http://www.ecomare.nl/ecomare-encyclopedie/organismen/dieren/zoogdieren/vleermuizen/