Brede groene dijken
Door: Hans Revier
Datum: 9 maart 2017

Om voorbereid te zijn op de zeespiegelstijging en een aantal zwakke plekken te repareren zullen de noordelijke waterschappen de komende jaren de Waddenzeedijken van Friesland en Groningen versterken. Hiervoor zijn een aantal nieuwe dijkconcepten ontwikkeld. Een daarvan, de aanleg van brede groene dijken, blijkt goedkoper en beter in het waddenlandschap inpasbaar te zijn.
Projectoverstijgende verkenningen
Om het hoofd te bieden aan de zeespiegelstijging zullen de dijken verhoogd moeten worden. Bovendien zijn grote delen van de dijkring 6, de primaire waterkering langs de kust van Friesland en Groningen, afgekeurd. Voordat tot de noodzakelijke versterking wordt overgegaan onderzoeken de waterschappen Hunze en Aa’s, en Noorderzijlvest en het Wetterskip Fryslân in de Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken een aantal innovatieve methoden om de dijken te versterken. Bijvoorbeeld door nieuwe materialen voor de steenbekleding te gebruiken, waardoor allerlei zeedieren zich kunnen vestigen, de aanleg van dubbele dijken of de aanleg van kwelders voor de dijk. Ook heeft men voor de dijkversterking langs de Dollard de aanleg van brede groene dijken onderzocht.

Traditionele dijk
De traditionele deltadijk bestaat uit een zandlichaam bedekt met een met gras begroeide laag klei. Aan de Waddenzeekant zorgen asfalt en steenbekleding er voor dat de dijken de kracht van de golven kunnen weerstaan. De graslaag aan de binnenkant van de dijk moet bestand zijn tegen overslaande golven. Het talud van de traditionele dijk heeft aan de zeezijde een helling van 1:4 en aan de landkant een van 1:3. Bij het zoeken naar nieuwe dijkconcepten zijn de verschillende veiligheidseisen gekoppeld aan mogelijkheden om de natuur- en landschapswaarden van het waddengebied te versterken.
Brede groene dijk
De brede groene dijk is een veelbelovend concept dat al op grote schaal in Duitsland, o.a. in het Duitse deel van de Dollard, wordt toegepast. Deze dijken hebben een flauw buitentalud (helling 1:7). In normale omstandigheden dempen de Dollardkwelders die voor de dijk liggen de golven. Alleen bij verhoogde waterstanden tijdens stormachtige omstandigheden (hooguit enkele tientallen malen per jaar) bereiken de dan al enigszins gedempte golven de dijk. Een voldoende hoge dijk met een flauw buitentalud en een goed onderhouden grasmat en een dikke kleilaag kan deze kortstondige golfaanval zonder noemenswaardige schade weerstaan. Bij een voldoende brede kwelder en een flauw buitentalud is dus een harde bekleding overbodig.
Kosten en baten
Met behulp van een multicriteria-analyse is de aanleg van een brede groene dijk vergeleken met de traditionele dijk. Hieruit blijkt dat beide dijktypes een extreme storm, die eens in de 4000 jaar kan voorkomen, kunnen weerstaan. Op vier punten scoren de brede groene dijken beter dan de traditionele dijken. Ze zijn goedkoper in aanleg (0,8 miljoen euro per kilometer), zeker als de benodigde klei dichtbij gewonnen kan worden; zijn makkelijker te repareren en aan te passen aan veranderende omstandigheden; en passen beter in het waddenlandschap. Wel is het zo dat ze meer ruimte vragen door de flauwere hellingshoek. Bij aanleg in het Nederlandse deel van de Dollard kost dat 11 ha aan kwelders. Uit een quickscan van de vegetatie aan de zeezijde van de Duitse brede groene dijken bleek dat deze weinig ecologische meerwaarde had ten opzichte van de traditionele dijken. Wel verwachten de onderzoekers dat op het laagste deel aan de zeezijde van de brede groene dijk zich plantensoorten van de hoge kwelders zullen vestigen. Iets dat niet mogelijk is op de met asfalt en stenen versterkte traditionele dijk.
Bronnen:
van Loon-Steensma, J. M., & Schelfhout, H. A. (2017). Wide Green Dikes: A sustainable adaptation option with benefits for both nature and landscape values?. Land Use Policy, 63, 528-538.
Huiskes, R. (2016). Adaptation by wide green dikes: Opportunity to improve biodiversity along the coast?
Projectoverstijgende verkenningen Waddenzeedijken. (2016). Plan van aanpak, fase 2.