Schol of schar en de aard van het beestje

Het Nederlandse en Europese natuurbeheer is naast de bescherming van habitats (leefgebieden) gericht op soortbescherming. Het kan echter veel voordelen opleveren voor de biodiversiteit wanneer daarbij ook wordt gekeken naar kenmerken van soorten. Deze kenmerkbenadering geeft een bredere blik op biodiversiteit en wordt al toegepast in het natuurbeleid van de Noordzee.

In een recent artikel in De Levende Natuur wijzen onderzoekers van Wageningen Marine Research (WMR) op het belang en de voordelen van een kenmerkbenadering van soorten, als aanvulling op het Nederlandse en Europese natuurbeheer en -beleid, dat is gericht op de bescherming van habitats (leefgebieden) en soorten.

Dit doen ze aan de hand van voorbeelden uit onderzoek in de Noordzee. Zo blijkt dat in de Nederlandse kustzone jonge schol eerder naar dieper (= kouder) water trekt (door stijgende watertemperaturen vanwege de klimaatverandering) en dat er meer schar voor komt (waarschijnlijk door minder competitie om voedsel en omdat deze soort wellicht minder gevoelig is voor verandering in temperatuur).

De rol van jonge schol in het voedselweb (het eten van bodemdieren zoals wormen, schelpen en kreeftachtigen) lijkt overgenomen te zijn door schar. Omdat jonge schol en schar dezelfde rol vervullen, heeft de afname van schol en de toename van schar waarschijnlijk geen effect op het voedselweb in de ondiepe kustwateren, tenzij er andere kenmerken zijn die verschillen tussen schol en schar.

Ook in de Waddenzee zou de kenmerkenbenadering als aanvulling gebruikt kunnen worden bij het beleid en beheer van de Waddenzee, naast de focus op habitats en specifieke soorten, bijvoorbeeld in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).

Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) ontwikkelt momenteel een streefbeeld voor de onderwaternatuur van de Waddenzee, waarin kenmerken en functies mogelijk een belangrijke rol zullen gaan spelen in aanvulling op biodiversiteit. In de Waddenzee zijn allerlei veranderingen in de visgemeenschap gaande, waarbij soorten toe- en afnemen, mogelijk door een combinatie van klimaatverandering en visserij.

Een kenmerkenanalyse kan daarom heel interessant zijn, om te zien wat de gevolgen van deze veranderingen zijn voor het functioneren van het voedselweb en het ecosysteem in de Waddenzee.