Het onbekende leven van de haring, sprot en ansjovis in de Waddenzee komt beter in beeld
Door: Rob van der Wal
Datum: 6 februari 2025
Van de tijd die vissoorten als haring, sprot en ansjovis in de Waddenzee doorbrengen, weten we vrijwel niets. Die kennis is wel belangrijk om het ecosysteem de Waddenzee beter te begrijpen. Een eerste uitgebreide studie brengt daar verandering in.
Vanuit de visserij is er vrijwel geen interesse voor jonge haring en sprot in de Waddenzee”, zegt promovendus mariene ecologie Margot Maathuis van de Wageningen Universiteit. Het heeft te maken met de manier waarop de Nederlandse visserij is opgezet. Zij vangt aan de kust vooral vissen die op de bodem zwemmen - zoals schol en bot - en garnalen.
Mede hierdoor kwam er wel onderzoek tot stand naar vissen die op de bodem zwemmen. Het gaat daarbij om vissen zoals schol en bot. Vissen die in hogere waterlagen zwemmen, bleven buiten beeld.
Dat heeft een gevolg: van de rol die de Waddenzee speelt in de levenscyclus van vissoorten als haring, sprot en ansjovis, weten we maar weinig. “Het is lastig”, zegt Maathuis. ”Als je wilt bepalen of het goed of slecht gaat met een bepaalde vissoort, dan heb je representatieve data nodig van vroeger. Er is vroeger wel vis gevangen, maar dat werd op zo’n manier gedaan dat je een groot deel van de waterkolom, en dus de vis, mist.” Terwijl dat voor ecologen juist bijzonder interessante data is.
Opgroeilocatie
En dus trokken Maathuis en haar collega’s de Waddenzee op. Gedurende één jaar - van maart 2021 tot maart 2022 - vingen ze maandelijks vis met de ankerkuil, een zakvormig visnet dat vastzit aan het anker van een schip. Dat gebeurde op vier verschillende plekken waar water vanuit de Noordzee de Waddenzee in stroomt en andersom. Daarnaast werden in mei en oktober 2022 in het hele gebied sleepnetten ingezet.
De Waddenzee bleek een opgroeilocatie voor haring en ansjovis, met haring als meest dominante soort. De jonge haringen zijn grotendeels afkomstig van het paaigebied in het Kanaal en komen met de stroming richting de Waddenzee.
Doordat de meting ruim anderhalf jaar duurde, konden de onderzoekers ook de seizoensvariatie in beeld brengen. “We weten nu dat de haring in juni, als ze een centimeter of 4 tot 6 zijn, de Waddenzee binnenkomen om op te groeien. De timing en het precieze formaat van de visjes is van belang voor bepaalde vogels in het gebied, zoals de grote stern, die deze aan hun jongen voeren”.
Tijdens hun studie vonden de onderzoekers ook paairijpe haring en ansjovis in het gebied. “Het was nog de vraag of de Waddenzee wel een paaigebied is voor die vissen”, zegt Maathuis. ”Maar dat kunnen we nu wel bevestigen.”
Eems-Dollard
Een van de plekken in het Waddenzeegebied waar de afgelopen tien jaar opvallend veel jonge haring te vinden was, is de Eems-Dollard, tegen de Duitse grens. De reden daarvoor is niet helemaal duidelijk, zeker niet omdat hier veel verstoring door baggeren is en vanwege de aanwezigheid van een scheepswerf stroomopwaarts. Onbekend was bijvoorbeeld of de vis vanuit elders hierheen komt, of dat er een plaatselijke paaipopulatie is.
In vervolgonderzoeken willen collega’s van Maathuis meer inzicht krijgen in hoe het moment van beschikbaarheid van vis van een bepaalde afmeting invloed heeft op het broedsucces van sterns. Een grote stap in het vervolgonderzoek is het in kaart brengen van de vroege levensfase van vissen: waar in de Waddenzee zijn de eitjes en larven van vissen te vinden?
Paairijpe haring
“Bij de Lauwers hebben we paairijpe haringen waargenomen, maar we hebben nog geen beeld van waar de eitjes precies afgezet worden”, zegt Maathuis. ”Het kan interessant zijn om daar verder te kijken.” Zo kan stap voor stap het complete voedselweb in de Waddenzee in kaart worden gebracht. Dat biedt belangrijke handvatten voor bescherming van de rest van het gebied.
Enthousiasme over de studie is er in elk geval al. "We hebben het onderzoek gepresenteerd op een Waddensymposium”, zegt Maathuis. ,,Beleidsmakers daar waren enthousiast. Nu kunnen ze eindelijk refereren aan een studie die laat zien dat de Waddenzee een belangrijk opgroeigebied is voor dit soort vissen.”
WadWeten
Onder de noemer WadWeten publiceren de Waddenacademie en de Leeuwarder Courant iedere maand een artikel over recent onderzoek op en rond de Wadden. Wetenschapsjournalisten Wouter Hoving en Rob van der Wal beschouwen verschillende kennisdisciplines, waaronder de biologie, geologie en cultuurhistorie. Deze WadWeten verscheen ook op de website van De Leeuwarder Courant.
Bron
Maathuis, M.A.M. , Berg, F. , Couperus, B. , Poos, J.J. & Tulp, I. (2025). The function of the Wadden Sea in the life cycle of small pelagic fish. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 313, article 109043