Impact toerisme op de Wadden voor het eerst in kaart
Door: Rob van der Wal
Datum: 5 juni 2025
Als Unesco-werelderfgoedgebied is de Waddenzee niet alleen een soortenrijke plek, maar ook voor toeristen erg aantrekkelijk. Dat toerisme heeft meer impact dan eerder gedacht, laat een recente Duitse studie zien.
Energieproductie op de Waddenzee, verzuring van het water en vissen in de zee: allemaal hebben ze een relatie met het toerisme in het Waddengebied. Waar de één toerisme stimuleert, kan de andere toeristen juist wegjagen uit het gebied. Alleen zijn die connecties met toerisme nog nooit eerder volledig onderzocht.
Dat is ook lastig. Zowel ecologische zaken – waterkwaliteit en hoeveelheid dieren – als sociaaleconomische zaken (schepen op zee en de zandwinning) hebben invloed op toerisme. En omdat de onderzoeksmethodes tussen sociaal en natuurwetenschappelijk onderzoek nogal kunnen verschillen, is een vergelijking maken lastig.
Tot nu: onderzoekers van het Duitse Alfred-Wegener Institut, dat zeeonderzoek doet, hebben de relatie tussen toerisme en dertig andere zaken op sociaal en ecologisch gebied in de Waddenzee in een groot schema in kaart gebracht. Daarmee is ook duidelijk geworden hoe groot de impact van toerisme in de Waddenzee kan zijn.
Veel relaties met toerisme
En die is fors: toerisme heeft de meeste directe relaties met andere zaken van allemaal. Zo heeft toerisme een negatieve invloed op de hoeveelheid vogels aan de kust en waterplanten, terwijl meer kustvogels en waterplanten juist toerisme kunnen aantrekken. Het is daarentegen onduidelijk wat de totale invloed van toerisme is op een bedrijfstak als de industrie. Grotere fabrieken kunnen de natuurbeleving in het Waddengebied verstoren, terwijl kleinere bedrijven juist toeristen kunnen trekken.
Er zijn ook relaties op gebieden waar je dat minder snel niet verwacht, zegt kustecosysteemdeskundige Liliana Solé, die betrokken is bij het onderzoek. ,,Ook visserij kan schade ondervinden van toerisme, bijvoorbeeld doordat infrastructuur voor toerisme, zoals een bootroute, dwars door visgebieden loopt.”
Doordat mooie natuur aantrekkelijk is voor toerisme, ontstaat ook meteen een lastige zaak, zegt Solé. ,,Toerisme promoot regelmatig het bezoek van ecologisch gevoelige gebieden. Grote hoeveelheden bezoekers kunnen daar leiden tot milieuschade.”
Dit onderzoek moet helpen om de milieuschade te beperken. Het geeft de overheid een overzicht welke mogelijkheden er zijn om in te grijpen in een gebied, bijvoorbeeld als blijkt dat toerisme de visserij in de weg zit.
‘Niet altijd verstoring’
Ook toerismeonderzoeker Stefan Hartman van hogeschool NHL Stenden noemt de Duitse studie interessant. ,,Je krijgt een goed beeld van de complexe relaties in het Waddengebied, wat maar weer eens aantoont dat het ontzettend moeilijk is om de impact van toerisme los van allerlei andere zaken te zien.”
Toch is de studie nog wel erg breed. Het benadert daarmee de problematiek wel erg oppervlakkig, zegt Hartman. ,,Je kunt het niet over toerisme als één verschijnsel hebben, want de ene groep toeristen is de andere niet. Als een groep toeristen bijvoorbeeld in de buurt komt van een zeehond, is er niet altijd sprake van verstoring.”
Sowieso heeft toerisme niet alleen nadelen. De vele inkomsten die een gebied door toerisme oplevert, kunnen ook weer geïnvesteerd worden in de natuur in het gebied, waardoor de waarde van een gebied alleen maar toeneemt.
Om meer inzicht te krijgen in wat de relaties tussen de dertig onderzochte zaken in de Waddenzee precies betekenen en hoe belangrijk de onderzochte zaken zijn, hebben de onderzoekers ook interviews afgenomen. Daarvoor spraken ze met verschillende partijen in het Waddengebied, zoals vissers, toerismeorganisaties en wetenschappers.
Belangrijk voor behoud van cultuur en kennis
Daaruit bleek dat de Waddenzee heel belangrijk is voor het behouden van de genetische diversiteit, lucht-, klimaat- en waterkwaliteit en voor bescherming tegen erosie en stormen. Ook zijn de Wadden belangrijk voor het behoud van de cultuur van en kennis over het gebied en het toerisme. Als bron voor plantaardig materiaal bleek de Waddenzee dan weer onbelangrijk.
Het is goed dat er kenners van het gebied naar hun mening zijn gevraagd, benadrukt Hartman. ,,Maar het blijven wel meningen, terwijl er behoefte is aan meer data over het gebied, bijvoorbeeld hoeveel toeristen in een bepaald gebied komen en hoeveel impact dat heeft.”
Onderzoeker Solé erkent dat het onderzoek ruimte biedt voor tientallen vervolgstudies. ,,Het is erg relevant om uit te zoeken wat het gedrag van individuele toeristen op specifieke stukken van het Waddengebied heeft. Maar daar hebben we nu helaas geen financiering voor.”
Andere partijen kunnen dat wel oppakken, denkt Hartman. ,,Het gebeurt zelfs al: Vogelbescherming Nederland is bijvoorbeeld al bezig met de invloed van toerisme op plekken voor broedvogels.”
WadWeten
Onder de noemer WadWeten publiceren de Waddenacademie en de Leeuwarder Courant iedere maand een artikel over recent onderzoek op en rond de Wadden. Wetenschapsjournalisten Wouter Hoving en Rob van der Wal beschouwen verschillende kennisdisciplines, waaronder de biologie, geologie en cultuurhistorie. Deze WadWeten verscheen ook op de website van De Leeuwarder Courant.
Bron
Bron: Horn, S., Meunier, C.L., Krause, G., Solé, L. (2025). Investigating the influence of tourism on the Wadden Sea using a multi-layer social-ecological network. Ocean and Coastal Management 266, article 107686.