Kwelders beperken klimaatverandering
Door: Wouter Hoving
Datum: 6 maart 2025
Onderzoek op Ameland en Schiermonnikoog toont aan: de aanwezigheid van kwelders remt klimaatverandering. Hoe sneller de zee stijgt, hoe sneller de kwelders koolstofdeeltjes vastleggen.
Kwelders in onze zee staan wereldwijd onder druk door de steeds sneller stijgende zeespiegel. Dat is geen goed nieuws, want deze begroeide vlaktes die rechtstreeks aan zee grenzen zijn de thuisbasis van allerlei zoutminnende planten zoals lamsoor, zeekraal en kweldergras en biedt plek voor talloze wad- en zeevogels. Vissen paaien er aan de randen. Kwelders zijn dus belangrijk, maar als we klimaatverandering niet tegengaan gaat er volgens wetenschappelijke inzichten in de 21ste eeuw tot wel dertig procent van de wereldwijde kwelderoppervlakte verloren.
Dat is catastrofaal voor kwelders en de talloze planten en dieren die daarvan afhankelijk zijn. Maar niet alleen daarvoor: kwelders zijn ook nog eens erg nuttig omdat ze koolstofdeeltjes uit het water vastleggen in de bodem. Vastgelegde koolstof breekt niet af tot CO2 in onze atmosfeer en dempt dus de klimaatopwarming en oceaanverzuring een beetje. Onderzoekers uit Nederland en België wilden weten welke invloed de stijgende zeespiegel heeft op die vastlegging van koolstof in het kwelderzand.
Meer vastgelegde koolstof bij hogere zeespiegelstijging
Ze hebben goed nieuws. Meer overstromingen van kwelder bij vloed zorgt ervoor dat er meer sediment achterblijft sámen met koolstofdeeltjes. Dat koolstof wordt deels opgeslagen in de bodem.
Met andere woorden: hoewel kwelders enerzijds bedreigd worden door klimaatverandering, helpen die gebieden tot op zekere hoogte ook om klimaatverandering tegen te gaan. Dat concludeerden de wetenschappers na onderzoek op oostelijke kwelders van Ameland en Schiermonnikoog. Met pvc-buizen haalden onderzoekers meerdere ‘hapjes’ uit de grond.
De relatieve zeespiegelstijging op Ameland is veel hoger dan die van Schiermonnikoog, vanwege de bodemdaling door gaswinning. Daardoor konden de onderzoekers het effect van een verschillende zeespiegelstijgingen tussen de beide eilanden vergelijken. Op de Amelandse kwelders kwam meer sedimentatie en bleef dus ook meer koolstof achter.
Met name aan de kwelderranden
Al zijn er grote verschillen binnen de kwelders. Uit de grondmonsters bleek dat met name bij oeverwallen de toename van koolstof aanzienlijk is. Dit zijn de kwelderranden langs de geulen die met eb en vloed meebewegen. De jaarlijkse toename van koolstof steeg op die wallen met 63 procent. In de kwelderkommen (de lager liggende delen tussen twee oevers) was de jaarlijkse toename van koolstof aanzienlijk lager: 27 procent.
,,De eerste twintig meter aan vegetatie op de kwelders remt de meeste sedimentatie”, verklaart onderzoeker Marinka van Puijenbroek die vanuit Wageningen Marine Research bij het onderzoek betrokken is. Als een kwelder overspoelt is het water middenin het gebied daardoor helderder dan aan de randen. ,,Alleen bij grote stormen krijg je meer sedimentafzetting in de kommen van kwelders.”
Versnelde stijging en bodemdaling problematisch
Van Puijenbroek doet al jaren metingen op Ameland vanwege de gaswinning daar. Het blijkt dat de kwelders daar genoeg sediment bijkrijgen om de huidige zeespiegelstijging bij te houden, maar dat het niet genoeg is om de maaivelddaling vanwege gaswinning bij te houden. ,,Alleen de oeverwallen houden dat bij, maar de kommen – het midden van de kwelders waar het meer een badkuip wordt – niet. De toekomstige zeespiegelstijging gaat steeds sneller en zal dan ook problematisch worden op de kwelder.”
Dat betekent dat de ‘badkuip’ op termijn verzuipt, bij voortzetting van gaswinning en een versneld stijgende zeespiegel. Dat werpt wel een schaduw op het positieve nieuws van dit koolstofonderzoek. ,,Het is mooi om te zien dat de huidige zeespiegelstijging niet alleen slecht is voor kwelders. Maar we moeten dus ook heel zuinig zijn op kwelders omdat daar veel koolstof opgeslagen ligt. Als er erosie plaatsvindt, komt dat koolstof mogelijk weer vrij.”
Volgens de onderzoekers zeggen de resultaten van dit onderzoek ook iets over de andere 42.000 hectare kwelders in de Nederlands-Duits-Deense Waddenzee. Dat is een gebied met ruim twee keer de oppervlakte van de gemeente Groningen.
WadWeten
Onder de noemer WadWeten publiceren de Waddenacademie en de Leeuwarder Courant iedere maand een artikel over recent onderzoek op en rond de Wadden. Wetenschapsjournalisten Wouter Hoving en Rob van der Wal beschouwen verschillende kennisdisciplines, waaronder de biologie, geologie en cultuurhistorie. Deze WadWeten verscheen ook op de website van De Leeuwarder Courant.
Literatuur
Suello, R.H., Temmerman, D., Bouillon, S. Khalifeh, Z., van Puijenbroek, M., Elschot, K. Pelckmans, I., Andersen, T.J., Smit, C., Bakker, J. & Temmerman, S. (2025). Increased sea level rise accelerates carbon sequestration in a macro-tidal salt marsh. Science of the Total Environment, 958 178075.