Internationale Waddenbibliotheek

Tresoar en de Waddenacademie hebben onlangs een bijzonder project aangekondigd. Dit gebeurde  met stille trom, op de valreep van het symposium ‘Wadden op de Kaart’, dat op 15 oktober in Tresoar werd gehouden. Vlak voor de borrel, toen de aandacht van de meeste symposiumgangers al aan het verslappen was, presenteerde Meindert Schroor, directielid van de Waddenacademie, een intentieverklaring voor het opzetten van een 'Internationale Waddenbibliotheek'. Het verbaasde mij dat het idee in de uithoek van het symposium werd gelanceerd, want hier wordt een belangrijke weg ingeslagen en het is goed nieuws dat twee 'noordelijke' kennisinstellingen het voortouw nemen om een parelzee voor duikers naar digitale waddenkennis te realiseren.

Internationaal platform
Ik wil het idee hier kort verkennen vanuit de hoek van beeld en geluid, twee belangrijke informatiedragers van waddenkennis.  Maar eerst een typering. Schroor brak een lans voor een digitaal platform dat toegang verschaft tot alle oude, bestaande en toekomstige kennis met betrekking tot het Nederlandse, Duitse en Deense Waddengebied. Dit platform moet een netwerk van mensen en inhoud zijn. Belangrijke inhoud over het Waddengebied, vindbaar in boeken, artikelen, onderzoeksrapporten, kaarten, statistieken, foto's, films en audiobanden, zou moeten worden gedigitaliseerd, zodat mensen – onderzoekers en overige geïnteresseerden – ruim toegang krijgen tot deze nu vaak verborgen kennisbronnen en, beter nog, deze kennis op nieuwe wijze kunnen combineren en met moderne onderzoeksmethoden verder kunnen uitdiepen. Het idee is prachtig. Het past bij de faciliterende rol die Tresoar en de Waddenacademie voor het wetenschappelijk onderzoek spelen en het sluit naadloos aan bij het Deltaplan Digitalisering Fries Erfgoed, waarmee diverse Friese erfgoedinstellingen dit jaar van start zijn gegaan.  

Beeld en Geluid
Gelukkig noemde Meindert Schroor beeld en geluid als kennisbron. De waarde van dit materiaal voor onderzoek en kennis wordt nog vaak miskend. Het idee dat beeld en geluid veel vertier maar weinig onderzoekswaarde vertegenwoordigen, is een diep gewortelde vooronderstelling in de wetenschap. Mijn stelling is dat de beelden en invalshoeken die filmmakers, zowel de professionals als de amateurfilmers, in de voorbije honderd jaar in het Waddengebied hebben vastgelegd, van onschatbare waarde zijn voor onze kennis van de ontwikkeling van het gebied.

Waddenfilm
Eén voorbeeld. Halverwege de jaren vijftig gaf de Provincie Fryslân opdracht voor het maken van een film over landaanwinning op het wad.  Deze film, Van Waddenzand tot Vruchtbaar Land, geeft een schitterend beeld van de toenmalige technieken van land veroveren op de zee. De beelden zijn iconisch voor onze eeuwenoude strijd tegen het water. Maar het ging hier in feite om een propagandafilm. De provincie was bezig de geesten rijp te maken voor het idee dat een groot deel van de Waddenzee moest worden ingepolderd ten behoeve van de Nederlandse landbouw en economie. Tien jaar later werd de Waddenvereniging opgericht, vanuit het tegenidee: wees wijs met de Waddenzee. De tijdgeest kantelde en tolde nog decennia lang rond voordat de Waddenzee werd uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed. De film is een bijzonder historisch document. Het maakt ons bewust van onze  ideeëngeschiedenis en de wendbaarheid daarvan.        

Digitalisering
Het Fries Film Archief is inmiddels begonnen met de opbouw van een waddenfilm/video-collectie. In samenwerking met diverse erfgoedpartijen in en buiten het Waddengebied wordt historisch film- en videomateriaal, dat belangrijke beelden en/of kennis van het Waddengebied bevat, verzameld, gedigitaliseerd en publiek toegankelijk gemaakt. Ik vermoed dat dit project, dat een onderdeel is van het eerder genoemde Deltaplan Digitalisering, exemplarisch zal zijn voor de realisering van de Internationale Waddenbibliotheek. Zo zal het gaan: beetje bij beetje zullen belangrijke digitale kennisbronnen worden toegevoegd aan de digitale waddenbibliotheek. Het idee van landaanwinning mag dan inmiddels taboe zijn voor de Waddenzee, voor de grote digitaliseringsslag waar we middenin zitten, is het een vruchtbaar beeld. Digitalisering is inmiddels overal aan de orde. Het levert een oceaan aan digitale bronnen op.  Als Tresoar en de Waddenacademie een Internationale Waddenbibliotheek willen realiseren, zullen zij de bezitters van belangrijke (digitale) kennisbronnen moeten interesseren zich bij het platform aan te sluiten en hen waar nodig faciliteren om hun bronnen te digitaliseren en toegankelijk te maken. De moderne bibliothecaris verzamelt geen boeken meer maar bouwt netwerken, als een ware landaanwinner. 

Syds Wiersma is Coördinator bij het Fries Film Archief.

Het artikel is ook verschenen in het Friesch Dagblad van 28 november 2015.

Bekijk het overzicht van alle sinds mei 2011 verschenen opinieartikelen.