Dossier: Natuurbehoud en -herstel
Kennisagenda
Kennisagenda ‘Natuurwaarden en menselijk medegebruik Waddenzee’
Kennisagenda ‘Juridische Kaders Waddenzee’
Uitvoeringsprogramma
Link met:
UP1. Beleidskader Natuur Waddenzee
UP2. Natuurbeheer, -herstel en – ontwikkeling
UP24. Organisatie kennishouding en opstellen Kennisagenda
UP25. Uitwerken en uitvoeren monitoring en voortgang
De afgelopen 100 jaar is de natuurkwaliteit van de Waddenzee steeds verder onder druk komen te staan (onder meer het gevolg van vervuiling, exploitatie en klimaatverandering). De Waddenzee is van nature voortdurend in beweging (dit zijn ook de kenmerken die gewaardeerd worden door UNESCO), en wordt ook beïnvloed door menselijke ingrepen in het verleden en het heden (waaronder de gevolgen van klimaatverandering). In het Uitvoeringsprogramma 2021-2026 van de Agenda voor het Waddengebied 2050 zijn twee onderdelen specifiek gericht op de natuurkwaliteit van de Waddenzee: Het Beleidskader natuur Waddenzee (UP1) en Natuurbeheer, -herstel en -ontwikkeling (UP2). De Waddenacademie draagt aan beide UP’s bij.
Beleidskader natuur Waddenzee
Met het Beleidskader natuur Waddenzee (BnW) wil het Rijk (Ministeries van LVVN & IenW) de (cumulatieve) impact van het gebruik op de natuur van de Waddenzee terugbrengen om zo de balans tussen ecologie en economie te herstellen. Het beleidskader vormt daarmee het vierde beleidsspoor naast de Programmatische Aanpak Grotere Wateren (PAGW), de Beheerautoriteit Waddenzee (BAW) en het N2000-beheerplan Waddenzee. Het beleidskader beoogt ervoor te zorgen dat de natuur van de Waddenzee niet nog meer onder druk komt te staan, niet verder achteruitgaat, maar juist sneller herstelt. Op uitnodiging van het Rijk (Ministeries van LVVN & IenW) werken we mee aan het vormgeven van het proces van het BnW en werken we onderdelen uit.
Europese richtlijnen en internationale verdragen
De Waddenzee is niet alleen een Natura 2000 gebied en een Werelderfgoed gebied maar kent ook een beschermde status onder een aantal andere internationale verdragen en EU-richtlijnen. Onder leiding van de Waddenacademie is in 2024 op verzoek een overzicht gemaakt van de inhoud en concrete consequenties van de belangrijkste internationale en Europese beschermingsregimes voor de Waddenzee. Dit overzicht is van essentieel belang voor het opstellen en evalueren van beleid en beheer in het Waddengebied, waaronder de regulering van menselijke activiteiten. Op dit onderwerp zijn dan ook verschillende activiteiten gaande waarbij de Waddenacademie betrokken is. Het gaat daarbij onder meer om het beter begrijpen van cumulatieve gevolgen, het waarborgen van aandacht voor de juridische regimes bij de ontwikkeling van beleid (met name het Beleidskader natuur Waddenzee), het meedenken over hoe de toetsing van menselijke activiteiten aan de Outstanding Universal Value van de Waddenzee kan worden gewaarborgd, alsmede om het versterken van trilaterale samenwerking bij de implementatie van de verschillende internationale en Europese juridische regimes ten aanzien van de Waddenzee.
Activiteiten 2024
Beleidskader natuur Waddenzee
De Waddenacademie heeft, in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en op uitnodiging van de ministeries van LVVN en IenW, een opzet gemaakt voor een overzicht van toestand en trends van de natuur van de Waddenzee in haar volle breedte; de ‘Staat van de Waddenzee Natuur'.- Hiervoor is ook een samenwerking gestart met het Datahuis Wadden dat de benodigde data deels verzamelt en alle verzamelde data beschikbaar zal maken. In 2024 is de methodiek en de uitkomsten van de analyse van een deel van de beschikbare bestaande data door de Waddenacademie en het CBS gerapporteerd, waarmee de ecologische opgaven (‘waar gaat het slecht mee’) worden geïdentificeerd.
- In 2024 is bovendien gestart met het opzetten van de methodiek voor de analyses van scenario’s voor oplossingsrichtingen en voor een afwegingskader (waarbij zowel wordt getoetst aan geldende juridische regimes als aan criteria die door stakeholders naar voren worden gebracht).
Europese richtlijnen en internationale verdragen
- De Waddenacademie heeft gereflecteerd op het in december 2023 uitgebrachte rapport dat een overzicht biedt van de betekenis van verschillende internationale en Europese juridische regimes voor de bescherming van de natuurwaarden van de Waddenzee. In de reflectie werden tevens 15 beleidsaanbevelingen gedaan.
- Deze reflectie met aanbevelingen is gepresenteerd en toegelicht tijdens een workshop voor vertegenwoordigers van RWS Noord-Nederland en ministeries, alsmede in een online trilaterale bijeenkomst van beheerders van de Nederlandse, Duitse en Deense onderdelen van de Waddenzee.
- Het in 2023 uitgebrachte rapport is – na een actualisatie - in 2024 als academisch boek uitgegeven bij ‘Boom Juridische Uitgevers’ en is online vrij toegankelijk.
- De Waddenacademie heeft op verzoek van LVVN een memo uitgebracht waarin de vraag wordt beantwoord in hoeverre met toetsing van activiteiten aan het Natura 2000-regime ook invulling wordt gegeven aan de toetsing aan de Outstanding Universal Value (OUV) van de Waddenzee en of eventuele gebreken worden opgelost in het stelstel van de Omgevingswet.
- Eind 2024 is een voorbereidende workshop georganiseerd met Nederlandse, Duitse en Deense kennisinstellingen en overheidsorganisaties om gezamenlijk te bezien hoe het rapport (2023) evenals de reflectie (2024) een basis kunnen vormen voor een trilaterale discussie over de implementatie van de juridische regimes voor de Waddenzee. Ter voorbereiding op deze workshop is zowel van Hoofdstuk 15 van het rapport uit 2023 als de Reflectie uit 2024 is een Engelse vertaling uitgebracht.
- In 2024 is door de Waddenacademie een presentatie verzorgd voor leden van Provinciale Staten van Noord-Holland (en online andere provincies) over het concept 'Rechten van de Waddenzee.
- Het overzicht van de juridische kaders heeft voorts een centrale rol gespeeld bij andere adviezen, waaronder het rapport over de effecten van de garnalenvisserij op de Waddenzee.
