Een retourtje Bissagoseilanden
Door: Tim van Oijen
Datum: 30 april 2020
Terwijl het mondiale vliegverkeer door het coronavirus grotendeels is stilgelegd, zijn trekvogels bezig met de lange reis naar hun arctische broedgebieden. Rosse grutto’s en regenwulpen die een tussenstop in de Waddenzee maken, volgen de Oost-Atlantische trekroute en overwinteren onder andere op de Bissagoseilanden in Guinee-Bissau. Klimaatverandering kan de populaties tijdens hun verblijf bij deze eilanden nadelig beïnvloeden.
Bij de kust van West-Afrika liggen twee van de belangrijkste overwinteringsgebieden voor trekvogels die de Waddenzee aandoen. De bekendste is de Banc d’Arguin in Mauritanië, een ondiepe golf van meer 10.000 vierkante kilometer. De andere is de Bijagós Archipelago, of de Bissagoseilanden, voor de kust van Guinee-Bissau. Deze eilandengroep bestaat uit 21 hoofdeilanden en zo’n zestig kleinere eilanden waarvan er maar een deel bewoond zijn. Er is ongeveer 160.000 hectare waddengebied bij de met mangroven omzoomde eilandjes. Dit komt ruwweg overeen met de oppervlakte van het Nederlandse deel van de Waddenzee. Hier zoeken wadvogels uit de Waddenzee zoals rosse grutto’s, regenwulpen en drieteenstrandlopers, hun voedsel.
Klimaatverandering
Een van de bedreigingen voor deze trekvogels is klimaatverandering. In een recent door de Waddenacademie uitgegeven rapport is de huidige kennis over de effecten van klimaatverandering op de trekvogels van de Waddenzee bijeen gebracht. Voor arctische gebieden stapelt het bewijs zich op dat klimaatverandering leidt tot een afname van geschikte leefgebieden voor de vogels. De precieze effecten in de tropische overwinteringsgebieden zijn echter nog moeilijk in te schatten.
Klimaatmodellen voorspellen voor West-Afrika een temperatuurstijging van 3 tot 6 graden Celsius tegen het einde van deze eeuw. Er is al een toename van perioden met extreem hoge temperaturen in de regio. Als dit doorzet is de kans groot dat dieren in de wadbodem, de prooi van de trekvogels, er veel last van gaan krijgen. De tropische bodemdieren hebben namelijk een vrij beperkt temperatuurbereik waarbinnen ze kunnen overleven.
Verder zal het neerslagregime veranderen, uitmondend in een toename van droge perioden en een afname van natte perioden. Dit leidt tot veranderingen in de rivierafvoer wat invloed heeft op de riviermondingen waar veel overwinterende trekvogels hun voedsel zoeken. Klimaatverandering leidt mogelijk ook tot een verandering in de aanvoer van voedselrijk water uit de diepzee. De voedselrijkdom in de wateren rond de Bissagoseilanden is hier afhankelijk van. Er zijn overigens geen studies bekend die voorspellen dat de intergetijdengebieden van de Bissagoseilanden of van de Banc d’Arguin deze eeuw onder de zeespiegel zullen verdwijnen. Hier is echter nader onderzoek naar nodig.
Omdat de trekvogels bij hun reis naar het noorden belang hebben bij een rugwind, en daar ook hun vertrek op timen, kunnen veranderingen in de luchtstromingen last but not least ook problemen geven. Sinds de jaren tachtig is bij West-Afrika de gemiddelde windkracht toegenomen en het aantal stormen verdrievoudigd. Maar hoe de windregimes in de toekomst precies zullen veranderen en wat daarvan de invloed is op trekvogels is vooralsnog onduidelijk.
Biosfeerreservaat
Naast de mogelijke gevolgen van klimaatverandering zijn er voor trekvogels tal van andere bedreigingen bij de Bissagoseilanden, zoals oliewinning, visserij, scheepvaart en bouw. Dit treft niet alleen trekvogels. Op de archipel komen bijzondere vogelsoorten als de heilige ibissen en pelikanen voor. In grote kolonies broeden duizenden paren koningssterns. Naast al deze vogelrijkdom kun je er ook nijlpaarden, krokodillen en apen aantreffen. De stranden zijn een eierlegplaats voor duizenden groene zeeschildpadden. In 1996 werd de hele eilandengroep door UNESCO aangewezen als Biosfeerreservaat en de zuidelijke eilanden zijn beschermd natuurgebied. De Bissagoseilanden hebben echter nog geen werelderfgoedstatus omdat er nog een lange weg is te gaan in het verbeteren van de bescherming tegen menselijke verstoringen.
Bronnen
Reneerkens, J. Climate change effects on Wadden Sea birds along the East-Atlantic Flyway. Position paper 2020-02. Een uitgave van de Waddenacademie, ISBN 978-94-90289-48-5.
Besluit van Unesco over status Bijagos Archipel